Factchecks in de verkiezingsweek
Factchecks voor de EU-verkiezingen
De Volkskrant misrekent hoe lang het geleden is dat de opkomst boven de 40% uitkwam
De opkomst is altijd een dingetje bij de Europese verkiezingen. Het aantal kiesgerechtigden dat de moeite neemt om naar het stemlokaal te gaan om te stemmen voor het Europees Parlement is altijd een flink stuk lager dan voor de Tweede Kamer-verkiezingen. Volgens de Volkskrant komt de opkomst bij Europese verkiezingen al 30 jaar niet meer boven de 40 procent uit. Dat is een misrekening, het moet 25 jaar. Reken maar mee in onze factcheck.
Ook de NOS rekende trouwens verkeerd. Die had het over de hoogste opkomst in 30 jaar (die komt dit jaar waarschijnlijk uit rond de 41%), maar ook dat moet 25 jaar zijn.
Daling bootvluchtelingen begon niet door beleid van de huidige Italiaanse regering
Volgens Derk Jan Eppink, Europees lijsttrekker voor Forum voor Democratie, bereiken minder migranten Italië én zijn er minder verdrinkingen op de Middellandse Zee dankzij de nieuwe rechts-populistische Italiaanse regering. Die dalingen kloppen, maar die zijn begonnen voordat de huidige Italiaanse regering aantrad en zijn dus niet op haar conto te schrijven. Lees hier hoe het zit.
Europarlementariër Van Dalen overdrijft aantal vluchtelingen uit VN-kampen dat Australië opneemt
Neemt Australië jaarlijks 20 duizend vluchtelingen op uit VN-vluchtelingenkampen? Dat beweerde Europarlementariër Peter van Dalen, van ChristenUnie/SGP tijdens Nieuwsuurdebat. Maar het is bezijden de waarheid: over de afgelopen jaren nam Australië gemiddeld zevenduizend vluchtelingen uit VN-kampen op. Als je ook vluchtelingen van andere herkomst meerekent, kwam het aantal in 2016 uit boven de 20 duizend. Maar dat was eenmalig, in andere jaren waren het er minder. Hier lees je de factcheck.
Volgens Timmermans blijven Poolse werknemers meer in Polen, maar cijfers zijn er niet
Polen die in Nederland werken, het is een bekend verschijnsel. Maar volgens PvdA-lijsttrekker blijven ze steeds meer in eigen land, omdat de economie daar goed groeit, waardoor de lonen stijgen en het verschil met lonen in Nederland steeds kleiner wordt. De economie en de lonen in Polen stijgen inderdaad. Maar de lonen in Nederland stijgen net zoveel. En cijfers die bewijzen dat minder Polen hun land verlaten om elders te werken, zijn er niet. Wat Timmermans zei is dus ongefundeerd.
Baudet meent ten onrechte dat herinvoering van de gulden zeker leidt tot forse stijging van de koopkracht
Nederland doet er goed aan de gulden weer in te voeren, meent Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet. De stelling dat dit zou leiden tot een forse koopkrachtstijging voor de Nederlandse burger, is echter gebaseerd op discutabele aannames.
D66 onderschat aantal landen met EU-lidmaatschap in de grondwet
Rob Jetten, partijleider van D66, stelde kort geleden voor om het EU-lidmaatschap te verankeren in de grondwet. Zeventien andere Europese landen - waaronder Hongarije - zouden dat al hebben gedaan. Dat is een onderschatting: er zijn zelfs 21 lidstaten die hun EU-lidmaatschap in de grondwet hebben vastgelegd. Maar zo'n verankering kan een Nexit niet voorkomen, zoals Jetten wel hoopt. Lees de factcheck hier.
Driekwart van CO2-uitstoot in Europees transport komt door wegverkeer
In het Europese verkiezingsprogramma van D66 staat dat driekwart van de CO2-emissies uit Europees transport wordt veroorzaakt door wegverkeer. Dat klopt: uit de recentste cijfers van het Europees Milieuagentschap blijkt dat 72 procent van de uitstoot van broeikasgassen in het Europees transport inderdaad wordt veroorzaakt door vervoer over de weg (bijvoorbeeld auto’s, bussen, vrachtwagens). Lees hier meer.
Nederlandse CO2-uitstoot per inwoner is niet hoogste van Europa
Nog meer over broeikasemissies. Volgens oud-Europarlementariër voor de PvdA Alman Metten slaat Nederland Europees een modderfiguur als het gaat om CO2-uitstoot. Want, zo schreef hij in de Volkskrant, "na Luxemburg hebben we de hoogste uitstoot per hoofd van de bevolking, en de Nederlandse CO2-reductie vanaf 1990 is de laagste van Europa." Dat klopt dus allemaal niet, er zijn meer landen die het nog slechter doen.
Andere artikelen van Nieuwscheckers over de EU
Nieuwscheckers publiceerde niet alleen factchecks in de aanloop naar de Europese verkiezingen, maar ook achtergrondartikelen. En het nieuws dat de veelbesproken video die Baudet op Twitter deelde, het werk is van de rechtsextreme, anti-semitische website Fenixx.
Baudet promootte video van extreem-rechtse antisemitische site Fenixx
Een week voor de verkiezingen twitterde Thierry Baudet een video die migranten voorstelt als verkrachters en moordenaars. Het was al beked dat het grootste deel is gemaakt door de extreemrechtse Oostenrijkse Identitaire Beweging, maar de Nederlandse versie die Baudet promootte, stamt van de Nederlandse, openlijk antisemitische site Fenixx. Lees het hele verhaal hier.
Politicoloog Tromble: Hype over ‘fake nieuws’ bedreigt democratie
Ook in de aanloop naar de Europese verkiezingen is er weer een hoop te doen over nepnieuws. De Leidse politicoloog Rebekah Tromble spreekt liever van 'misinformatie' en meent dat niet nepnieuws, maar de hype over nepnieuws een bedreiging is voor de democratie.
Tromble: "Als politici te pas en te onpas ‘fake news’ roepen, word je een stuk cynischer over het politieke systeem. Het is belangrijk dat mensen vertrouwen blijven behouden in politieke instituties en in de media: de zuilen van de democratie. Als de samenleving fundamenteel cynisch is, brokkelt de democratie snel af."
Lees het interview met Tromble op onze website.
FactCheck071: Leidse bouwkosten
De komende tijd checkt politiek verslaggever Sebastiaan van der Lubben uitspraken uit de Leidse gemeenteraad. De factchecks staan op zaterdag in het Leidsch Dagblad en later op onze website.
De RijnlandRoute, het Stationsgebied, een nieuwe campus op het Bio Science Park: Leiden bouwt en bouwen is duur. Volgens wethouders Paul Dirkse (Financiën, D66) en Martine Leewis (Duurzaamheid & Mobiliteit, GroenLinks) exploderen de bouwkosten door een aantrekkende economie en een gebrek aan gekwalificeerd personeel – een claim die moet worden aangevuld. De bouwkosten van Leidse projecten stijgen inderdaad, maar naast toegenomen loonkosten wordt die prijs ook opgedreven door hogere materiaalkosten en grotere marges van aannemers. De factcheck kan je hier vinden.
Onderzoek naar desinformatie in verkiezingstijd
Mainstream nieuws was in de aanloop naar de verkiezingen veel populairder op Facebook en Twitter dan 'junk news', aldus een onderzoek van het Oxford Internet Institute naar berichten in zeven talen. Wel bleek dat de populairste berichten uit alternatieve bronnen op Facebook een groter aantal likes, shares en comments kregen dan de populairste berichten uit de reguliere media. Op Twitter bleek in Polen de hoeveelheid junk news het hoogst (21%). In het algemeen gingen de meest virale junk-berichten over immigatie en veiligheid, niet rechtstreeks over EU-politiek.
De activistische organisatie Avaaz onthulde extreem-rechtse socialemedianetwerken die miljoenen Europeanen zouden bereiken in Duitsland, het VK, Frankrijk, Italië, Polen en Spanje. Op grond van het rapport haalde Facebook 77 pagina's en groepen uit de lucht en 230 accounts. Het rapport geeft voorbeelden van de tactieken die de netwerken gebruiken.
En verder...
Nieuwschecker Peter Burger werd deze week geïnterviewd door Trouw: “Het meeste nepnieuws dat Nederlanders online tegenkomen komt uit ons eigen land.”
Kan nepnieuws ook onze verkiezingen beïnvloeden? Dat vroeg het Vlaamse populair-wetenschappelijke blad EOS aan Michaël Opgenhaffen van de universiteit in Leuven.
Wat ondernamen Google, Facebook, Twitter en YouTube tegen nepnieuws in de aanloop naar de Europese verkiezingen? De Volkskrant zette het op een rij.
Zijn vrouwen minder geïnteresseerd in politiek dan mannen? Ja, dat is zo, volgens deze factcheck van Knack.
Ben je bang voor 'deep fakes'? Je weet wel, van die gemanipuleerde video's waarin iemand iets zegt wat hij of zij nooit gezegd heeft. Goed nieuws: de Technische Universiteit van München gaat samen met de AI Foundation werken aan technologie om zulke video's te ontmaskeren.
Er doen veel indianenverhalen de ronde over de schadelijkheid van ingrediënten in consumentenproducten, zoals voedsel. Om die te bestrijden heeft het RIVM deze week de website WaarZitWatIn gelanceerd.
Volgens onderzoek van Poynter is zo'n veertig procent van de factcheckers vrouw. De meeste factcheckers zijn dus man. En ja, dat geldt ook voor het factcheckteam van Nieuwscheckers dat de Europese verkiezingen heeft gefactcheckt. Kijk maar naar de namen onderaan deze nieuwsbrief.
Agenda
Op 28 mei komt Elliot Higgins op Universiteit Utrecht vertellen over de Bellingcat-methode voor lokale onderzoeksjournalistiek. Toegang is gratis, maar plek is beperkt. Meer informatie vind je hier.
Op 18 juni vindt in Amsterdam de Grote Expertisedag Nieuwe Media plaats, waar men gaat praten over manieren waarop techniek de vertrouwensband kan versterken tussen publiek en journalistiek. Nieuwschecker Peter Burger zal daar de masterclass 'Monitoren en researchen van pulp/fake news’ geven. Meer informatie en aanmelden kan via deze link.
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
Stuur tips!
Hoewel de Europese verkiezingen na dit weekend achter de rug zijn, staan we nog altijd open voor tips. Lees of hoor je een iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Enith Vlooswijk, Fiorella Opromolla, Clémence Overeem en Thomas Borst