Factchecks bereiken te weinig Facebookgebruikers
Onderzoek: factcheckers kunnen het best hun vizier richten op neutraal gepresenteerde desinformatie
Desinformatie lijkt het effectiefst wanneer het gepresenteerd wordt in een zakelijke, neutrale stijl – als een ‘gewoon’ nieuwsbericht dus. Dat blijkt uit een recent onderzoek in het tijdschrift Digital Journalism. Met een experiment onderzochten de auteurs of de stijl van een nepbericht (neutraal versus sensationeel) van invloed is op de mate waarin mensen het eens zijn met dit bericht. De gemiddelde socialmediagebruiker bleek eerder geneigd om het eens te zijn met een neutraal dan met een sensationeel vormgegeven bericht (denk hierbij aan schreeuwende koppen en veel uitroeptekens).
Goed nieuws op zich, aangezien mensen dus een soort innerlijke bullshit-radar hebben voor sensationele berichten. Voor factcheckers valt hieruit een belangrijke les te trekken: het is nuttiger om neutraal vormgegeven desinformatie te weerleggen, dan desinformatie die op sensationele wijze wordt gebracht.
Een andere interessante conclusie van het onderzoek is dat mensen die twijfelen over wat wel en niet waar is, eerder geneigd zijn om het eens te zijn met desinformatie. Dit onderstreept het belang van factcheckers, omdat die deze twijfelaars kunnen bedienen met de juiste informatie, zodat ze hopelijk niet uit onzekerheid desinformatie steunen.
Facebook kan bereik van factchecks vergroten
Factchecks op Facebook bereiken te weinig mensen. Het bedrijf kan dat veranderen, betogen twee Amerikaanse communicatieonderzoekers in de Washington Post. Het probleem is, zeggen Ethan Porter en Thomas J. Wood, dat onjuiste en misleidende berichten al een groot publiek bereikt kunnen hebben, voor ze gecorrigeerd worden door factcheckers die samenwerken met Facebook. Vanaf dat moment krijgen gebruikers het bericht te zien met een waarschuwing en de mogelijkheid om door te klikken naar de factcheck.
Maar wie het bericht heeft gezien voor het gecheckt werd, krijgt de correctie niet meer onder ogen. Facebook weet om welke gebruikers het gaat, en zou hen erop kunnen attenderen dat het onjuist was.Â
Als factchecks de juiste mensen bereiken, kunnen ze effectief zijn, blijkt uit onderzoek, aldus Porter en Wood. Factchecks overtuigen niet iedereen, maar veel mensen stellen hun overtuiging bij op basis van factchecks, zelfs in het zwaar gepolariseerde politieke klimaat in de VS.
Factchecks
Coronasceptici misbruiken foto’s van mensenmassa’s
Beelden van coronaprotesten op sociale media zijn regelmatig fake. Afgelopen weken verschenen er meermaals uit context gerukte foto's van grote groepen mensen die zouden protesteren tegen de coronaregels. In werkelijkheid gaat het om oude beelden, blijkt uit onderzoek van Knack in samenwerking met het European Digital Media Observatory (EDMO). Coronasceptici gebruiken dit soort oude foto’s om een ‘massaal coronaprotest’ te illustreren. Negen factcheckorganisaties uit twaalf Europese landen kwamen dit fenomeen op het spoor. Knack maakte een interactieve kaart met voorbeelden van desinformatie in verschillende landen. Op deze manier kan je zien welke misleidende beelden over de coronaprotesten er circuleren op het internet. Voor wie geen abonnee is van Knack, is dit artikel ook gratis te lezen in het Engels op de website van EDMO. [Knack]
Viraal filmpje over vaccinruzie in vliegtuig is geacteerd
Afgelopen week verscheen een video op sociale media waarin een vrouwelijke vliegtuigpassagier weigert plaats te nemen naast een niet-gevaccineerde man. Uiteindelijk grijpt de piloot in en wordt zij het vliegtuig uit gezet. De video werd massaal gedeeld door tegenstanders van het coronavaccin en de piloot werd in vele berichten geprezen voor zijn daad. Het bleek echter in snebbe gezet: het toneelstukje vond plaats onder leiding van influencer Prince Ea. Hij produceert vaker filmpjes met het doel om viraal te gaan. [VRT]
Coronavaccins veroorzaken of verergeren kanker niet
Online gaan vele berichten rond over gevaccineerde mensen die plots te maken krijgen met agressieve vormen van kanker. Het is niet bewezen dat er een verband is tussen de coronavaccins en kanker. Statistisch gezien is het zeer waarschijnlijk dat sommige mensen na hun vaccinatie kanker krijgen, maar dat betekent niet dat de vaccinatie de oorzaak is: zowel vaccinaties als kanker komen heel vaak voor. De foutieve berichten waren gebaseerd op twee studies, die wel over mRNA gaan, maar geen betrekking hebben op mRNA-vaccins of CIOVID-19. [Factcheck Vlaanderen]
Woordenboek paste definitie van vaccin niet aan naar aanleiding van corona
Het bekende Engelse woordenboek Merriam-Webster zou vanwege corona de term 'immuniteit' hebben geschrapt uit de definitie van vaccin. Dit beweerden verschillende socialmediaberichten afgelopen week. De definitie zou zijn aangepast, omdat de coronavaccins niet zorgen voor immuniteit. De definitie is inderdaad aangepast, maar immuniteit blijft nog steeds van toepassing. In plaats van dat vaccins de ‘immuniteit verhogen’, zegt de definitie nu dat ‘vaccins de immuunreactie van het lichaam stimuleren'. De huidige definitie geeft beter weer hoe op mRNA gebaseerde vaccins werken in vergelijking met traditionele vaccins. [Politifact]
Onderzoek: criminalisering desinformatie in EU bedreigt vrijheid van meningsuiting
Desinformatie verspreiden is tot nu toe niet strafbaar volgens EU-wetgeving. Criminalisering van desinformatie zou al snel de vrijheid van meningsuiting in gevaar brengen. Dit is een van de redenen waarom een uniforme definitie van desinformatie zich niet goed laat vastleggen in Europese wetgeving, blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Informatierecht (IViR) van de Universiteit van Amsterdam.Â
Momenteel is desinformatie volgens EU-beleid ‘schadelijke inhoud’ in plaats van ‘illegale inhoud’. Bij illegale inhoud gaat bijvoorbeeld om seksueel misbruik van kinderen of haatspraak. 'Schadelijke inhoud' kan schadelijk zijn voor burgers en de maatschappij in het algemeen, maar dit is niet strafbaar. Door de vele foutieve socialemediaberichten over corona ontstaat echter steeds meer de realisatie dat desinformatie illegaal is.Â
Hoe hanteren verschillende landen in de EU de term desinformatie? Drie elementen komen terug in vrijwel alle definities: desinformatie betreft foutieve informatie, het verspreiden hiervan heeft een specifieke intentie en de berichten zijn bedoeld om een bepaald publiek te schaden. De details verschillen echter per land, waardoor desinformatie onder meer in Hongarije, Litouwen en Malta wel strafbaar is. Â
Het is ook lastig om deze definities te rijmen met de Digital Services Act (DSA) van de EU, een wetsvoorstel dat misbruik binnen elektronische handel wil tegengaan, en met name gaat over de regulering van socialmediaplatformen. Deze bedrijven kunnen hierdoor aansprakelijk worden gemaakt voor misbruik van hun platform en moeten in sommige gevallen inhoud verwijderen wanneer deze illegaal is.Â
En verder...
De techreuzen Facebook, Google, Twitter, TikTok, Pinterest en Reddit, is gevraagd om een gedeelde definitie van klimaat mis- en desinformatie te hanteren. Dit werd geïnitieerd door Conscious Advertising Network (CAN) in een open brief tijdens de Climate Change Conference (COP26). [Forbes]
De belangrijkste bron van het Steele-dossier, het beruchte spionagerapport over Trump, is na vijf jaar opgepakt. De Russische analist Igor Danchenko is destijds de bron geweest die beweerde dat Trump chantabel was. De aantijgingen werden gepubliceerd door Buzzfeed en de Washington Post. Danchenko wordt nu vervolgd omdat hij gelogen zou hebben tegen de FBI. [NRC]
In de Nieuwe Revue vertelt journalist Koert van der Velde over het gevaar van de klimaatontkenners. Hij onderzocht of het mogelijk is om deze complotgelovigen te overtuigen van klimaatverandering. De conclusie: er moet sensatie en angst in de boodschap zitten, de berichten moeten gemakkelijk verteerbaar zijn en gevoelens van onrecht opgewekken. [Nieuwe Revue]
In de VS is een netwerk van lokale nieuwssites actief die geautomatiseerd gegenereerde artikelen plaatst. Het geld verdienen de sites niet met advertenties, maar met donaties van lobbygroepen en met betaalde politieke campagnes die ‘witgewassen’ zijn als nieuws. Dit is een relatief nieuwe tactiek om desinformatie te verspreiden voor een politieke beïnvloedingscampagne. [Popular Information]
Een netwerk van 130 Poolse Facebookpagina’s en een aantal websites postte deels geautomatiseerd politieke propaganda voor de rechtse regeringspartij PiS, terwijl dit tegen de regels van Facebook ingaat, onthult DFR Lab. [Medium]
De Amerikaanse Surgeon General, Vivek H. Murthy, waarschuwt in een publicatie van de Public Health Service tegen misinformatie over gezondheid: 'If you're not sure, don't share!' Hij wijst hiermee op de vele foutieve berichten omtrent corona. In een toolkit wordt uitgelegd hoe je misinformatie over gezondheid kan herkennen. [Office of the U.S. Surgeon General]
Een onderzoek van KFF (Kaiser Family Foundation) onder Amerikanen geeft inzichten in welke misinformatie over corona ze geloven. 78% van de deelnemers is onzeker over minstens één foutieve bewering. Bijna een derde gelooft in vier van de acht foutieve beweringen. Met name republikeinen en ongevaccineerden geloven in de misinformatie. [KFF]
Stuur tips
Heb je tips, vragen of suggesties? Schroom niet en mail ons op nieuwscheckersleiden@gmail.com of stuur een tweet naar @nieuwscheckers.
Dat was ‘m voor deze week, fijn weekend!
Alexander, Peter, Maaike, Jord en Sofie