Factcheckbootcamp rond verkiezingen
Factchecks Nieuwscheckers + Pointer
Voor Nieuwscheckers, Pointer en acht studenten van de Universiteit Leiden stonden de verkiezingen niet alleen in het teken van stemmen, maar ook van factchecken. Drie dagen lang filterden we de meest opzienbarende uitspraken uit de debatten, interviews en tweets om eens goed uit te zoeken of ze wel gegrond waren. Het resultaat? Meer dan 20 gepubliceerde factchecks op 16, 17 en 18 maart.
Alles bekijken? Dat kan hier. In deze nieuwsbrief lichten we alvast een paar factchecks voor je uit.
Waar: Luchtvaartplannen GroenLinks zijn slechter voor mondiale uitstoot dan plannen van CDA
Twee dagen voor de verkiezingen schuiven Hoekstra (CDA) en Klaver (GroenLinks) aan bij Jinek voor een debat over onder andere klimaatmaatregelen. Hoekstra stelt dat de luchtvaartplannen van het CDA beter zijn voor het verlagen van de wereldwijde CO2-uitstoot dan die van GroenLinks. Volgens de doorrekeningen van het CPB klopt die claim. Dat heeft te maken met het zogenaamde 'weglekeffect', dat verder wordt uitgelegd op Pointer.
Waar: homoseksuele jongeren hebben vaker suïcidale gedachten dan andere jongeren, maar de meest kwetsbare groep is die van de transgenders
In het NOS-slotdebat van 16 maart debatteren Gert-Jan Segers (CU) en Lilianne Ploumen (PvdA) over de stelling ‘’Iedereen moet in Nederland zichzelf kunnen zijn’’. Segers brengt in dat debat naar voren dat hij weet ''dat heel veel jonge homo’s meer suïcidale gedachten hebben dan andere jongeren’’. Dat klopt, maar een beetje kort door de bocht is het wel. Hoe dat zit, lees je op Pointer.
Niet waar: Angela Merkel en Theresa May droegen in Iran geen hoofddoek bij ontmoeting van Rouhani, Sigrid Kaag wel
In datzelfde slotdebat verwijt Geert Wilders (PVV) Sigrid Kaag (D66) dat zij zonder noodzaak een hoofddoek zou hebben gedragen bij een ontmoeting in Iran met president Rouhani. Kaag antwoordt daarop dat zij geen keuze had omdat de Iraanse kledingvoorschriften de hoofddoek verplichten. De dag erna twitteren PVV-politici foto’s van Theresa May, Angela Merkel in gesprek met Rouhani – zonder hoofddoek. Uit onze factcheck bleek dat die foto’s helemaal niet genomen zijn in Iran, zoals de PVV'ers beweren, maar bij de VN in New York, waar een hoofddoek niet verplicht is.
Niet waar: Gemeente Ronde Venen saboteert stem op Lijst 30
Een twitteraar met de accountnaam @GPPhilosopher tweet dat de nieuwe politieke partij Lijst 30 niet te vinden op zijn kieslijst. Willem Engel, coronascepticus en nummer 2 van de partij Lijst 30, retweet dit met het bijschrift 'De gevolgen van de sabotage'. Maar het is volkomen terecht dat Lijst 30 niet op de kieslijst van deze twitteraar te vinden was, aangezien Lijst 30 niet in alle kieskringen meedoet. Lees meer op Pointer.
De factcheck viel, niet geheel onverwacht, niet in de smaak bij de voorman van Lijst 30 en Viruswaarheid:
Factchecks van andere media
Geen grote protesten tegen coronamaatregelen in Spanje en Roemenië
Er gaan op sociale media berichten rond van wat enorme protesten tegen de coronamaatregelen zouden zijn. Deze zouden plaatsvinden in Roemenië en in Spanje. In Spanje zou het volgens een video zelfs geleid hebben tot een opstand. AFP Factcheck Nederland controleerde deze berichten en concludeerde dat het in alle gevallen ging om protesten van vóór de huidige COVID-19 pandemie.
In Roemenië bleek het te gaan om een protest tegen de regering in 2017. In Spanje was het een protest tegen premier Pedro Sánchez in februari 2019, een jaar voor de pandemie. De video die de 'opstand' in Spanje zou laten zien, is gemaakt in Argentinië in 2017. Het ging hier om protesten tegen bezuinigingsmaatregelen.
Sterftecijfer COVID-19 niet aangepast door RIVM
Berichten die rondgingen op sociale media beweren dat het RIVM de sterftecijfers van COVID-19 in Nederland heeft 'bijgesteld', van 15.000 naar 8.750. Dit zou betekenen dat het om minder doden gaat dan in een stevig griepseizoen. De berichten kloppen niet: er is geen enkel bewijs gevonden dat het RIVM de sterftecijfers zou hebben bijgesteld en het is onduidelijk waar het getal 8.750 vandaan komt. Op het moment van schrijven (19 maart) meldt het RIVM een totaal aantal overleden COVID-19 patiënten van 16.198.
Wel heeft het RIVM in februari de Infection Fatality Rate (IFR) bijgesteld van 1,3% naar een marge van 1%-1,3%. Dit is een schatting van de kans dat je aan COVID-19 overlijdt wanneer je hiermee besmet bent geraakt, maar dit staat los van het officiële dodental. De beweringen zijn onafhankelijk gecheckt door AFP Factchecking Nederland en dpa factchecking.
Jesse Klaver heeft een halfzus
Er is online commotie ontstaan om uitspraken die Jesse Klaver deed tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een bijgevoegde video laat de uitspraak zien, die ging over zijn zus, een arts op een COVID-afdeling in het ziekenhuis. In een tweede video is te zien dat Klaver in een interview zegt enig kind te zijn. Ook wordt er een afbeelding uit het BIG-register gedeeld waarop voor de naam 'Klaver' geen resultaten te vinden zijn. Het blijkt te gaan om een halfzus, met wie hij een vader deelt, zo meldt dpa-factchecking.
Hij had het merendeel van zijn leven geen contact met haar, dit is pas gekomen toen in april 2017 zijn moeder overleed. Het fragment waarin hij zegt enig kind te zijn komt uit februari 2017, twee maanden voordat hij contact kreeg met zijn halfzus. Het feit dat de halfzus van Jesse Klaver niet gevonden kan worden wanneer in het BIG-register op 'Klaver' wordt gezocht, is omdat Jesse Klaver de achternaam van zijn moeder draagt en zijn halfzus die van haar vader.
Geen bewijs voor fraude Tweede Kamerverkiezingen
Nog een keer Willem Engel: de voorman van Viruswaarheid en de nummer 2 van de partij Lijst 30 twitterde al vóór de stemmen geteld waren dat er gefraudeerd zou zijn. In 10 punten beweert hij dat er fraude is gepleegd en dat de stemmen herteld moeten worden. Volgens internationale waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de Kiesraad is er tot nu toe geen enkel bewijs gevonden voor deze claims. Engel zelf levert hier ook geen bewijs voor. Van een hertelling is dus ook geen sprake, aldus dpa-factchecking.
En verder...
Spraakmakers (NPO Radio 1) besteedde aandacht aan onze factcheckbootcamp. Thomas de Beus (Pointer) vertelde over deze unieke samenwerking tussen Pointer, Nieuwscheckers en studenten van de Universiteit Leiden.
In Trouw betoogt Martijn van Dam (Raad van Bestuur, NPO) dat we hardere maatregelen moeten nemen om desinformatie tegen te gaan. ''Democratie is geen rustig bezit. Een goed functionerend Nederlands medialandschap is dat allerminst. Wie op zijn handen blijft zitten, moet niet verbaasd opkijken als over tien jaar blijkt dat onze democratie ontwricht is geraakt.''
In het opiniestuk noemt Van Dam de 'echtheidsstempel', waarmee de NPO duidelijk wil gaan maken dat content daadwerkelijk van hen afkomstig is. Hoe dat zou moeten werken, zocht Villamedia uit.
We waren er getuige van hoe Twitter Donald Trump langzaam maar zeker harder aanpakte, met als gevolg volledige verwijdering van zijn Twitteraccount. In Nederland werd onlangs voor de eerste keer een tweet van Thierry Baudet voorzien van een waarschuwing. Hoe gaan sociale mediaplatformen om met desinformatie in verkiezingstijd? De Volkskrant ging te rade bij experts en de platformen zelf. Met een bijdrage van Nieuwscheckers' eigen expert Alexander Pleijter.
Factchecktips? Laat het ons weten!
Hoor of lees je een claim die je niet vertrouwt? Stuur het naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail op nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker