Facebook liet desinformatie woekeren in Nederland
Onderzoek: invloedrijke complotdenkers verwijderen weert hun complottheorieën niet van sociale media
De-platforming – dat wil zeggen het verwijderen van accounts op socialemediaplatforms zoals Facebook - is niet de gouden oplossing voor het bestrijden van complottheorieën op sociale media. Dat is de belangrijkste conclusie van een artikel van twee Britse onderzoekers. Zij analyseerden wat er gebeurde nadat Facebook de accounts verwijderde van twee invloedrijke complotdenkers: David Icke (buitenaardse reptielen regeren de wereld) en de tijdens de pandemie populair geworden 'Natural Nurse' Kate Shemirani. Ze constateerden dat naast de beoogde resultaten ook ongewenste effecten optraden.
Zo zagen ze dat er na verwijdering van de invloedrijke accounts zogenaamde ‘minion-accounts’ ontstonden van volgelingen die de ideologische missie van de complotprominent voortzetten door berichten over deze persoon en zijn of haar gedachtegoed te blijven verspreiden. Daarnaast constateren de onderzoekers dat de-platforming de veerkracht van de complotdenkende doelgroep juist kan vergroten, doordat ze worden aangemoedigd om (ook) op andere platforms actief te worden.
Kort gezegd lijkt het verwijderen van invloedrijke accounts de band tussen complotprominenten en hun volgers dus niet te verbreken, waardoor het gedachtegoed online blijft circuleren.
Factchecks
In het ziekenhuis van Maastricht is het overgrote deel van de patiënten gevaccineerd, maar dat wil niet zeggen dat de vaccins niet werken
Op sociale media werd een video met bestuursvoorzitter Helen Mertens van het Maastrichtse ziekenhuis UMC+ fanatiek gedeeld. In de video - een interview met 1Limburg - vertelt ze dat “2 op de 10 patiënten in het ziekenhuis niet gevaccineerd is”, wat suggereert dat de vaccins niet zouden werken. Dat laatste is onwaar, maar lijkt waarheid, omdat er in de video is geknipt. Zo zegt Mertens verder in het interview dat haar ziekenhuis een uitzondering is op de rest van het land. Uit cijfers van het RIVM blijkt namelijk dat landelijk 3 op de 4 coronapatiënten die opgenomen zijn in het ziekenhuis, niet gevaccineerd zijn. De situatie in Maastricht wijkt af, omdat veel patiënten daar oud zijn en vaak onderliggende aandoeningen hebben. [Pointer]
‘Corona’ betekent niet ‘krijgsgevangene’ in het Duits
Wij dachten dat 'corona', Latijn voor 'kroon', verwees naar de kroon of krans van uitsteeksels van het virus. Op Facebook ging echter een afbeelding rond die stelt dat het woord ‘corona’ in het Duits ‘krijgsgevangene’ betekent. Er bestond een Latijnse uitdrukking ‘sub corona vendere’, die verwijst naar de Romeinse praktijk om krijgsgevangenen als slaven te verkopen. Het is onduidelijk waarnaar het woord ‘corona’ in die uitdrukking precies verwijst, maar in ieder geval niet naar het woord krijgsgevangenen. Onderzoekers vermoeden dat krijsgevangenen vroeger een kroon (‘corona’) moesten dragen. Ook kan het zo zijn dat dat de gevangenen in een kring (‘corona’) stonden wanneer ze verkocht werden. [Knack]
Veel gedeelde quote van klimaatsceptici komt niet overeen met wetenschappelijk bewijs
In het kader van de klimaattop in Glasgow ging afgelopen week een afbeelding op Facebook viraal met de tekst: “Global warming is part of (a) natural cycle and there’s nothing we can actually do to stop these cycles.” De uitspraak komt al uit 2008 en werd gedaan door een botanist, dr. David Bellamy. Intussen is er genoeg wetenschappelijk bewijs waaruit blijkt dat mensen wel degelijk de veroorzakers zijn van klimaatverandering. [Politifact]
Foto van roedel wolven ten onrechte gebruikt als metafoor voor leiderschap
Op social media werd een foto van een roedel wolven massaal gedeeld. Op de foto loopt een wolf achteraan de groep: de leider, volgens het bijschrift. De foto werd gebruikt als metafoor voor leiderschap. Niet de wolf vooraan, maar de achterste in de rij zou de leider van de roedel zijn. Dit gegeven klopt niet, aldus ecoloog Glenn Lelieveld. Nieuwschecker Alexander Pleijter vult aan: "Veel mensen zullen zich niet realiseren dat het verhaal achter deze foto niet klopt. Mensen gaan ervan uit dat de breedgeschouderde leider vooroploopt en dan blijkt dat bij wolven ineens anders te zijn. Om die reden zal deze foto bij veel mensen tot de verbeelding spreken. Zij kunnen blijkbaar ook een leider zijn door een positie achteraan te kiezen." [RTL Nieuws]
Mensen die lezen, leven langer: oorzaak en gevolg?
Een Amerikaans onderzoek beweert dat mensen die lezen langer leven. In een artikel van het tijdschrift Goed Gevoel geeft emeritus professor Reginald Deschepper (VUB) tips om gezonder te worden naar aanleiding van je levensstijl. Veel lezen is een van die tips. Uit het onderzoek dat het tijdschrift aanhaalt, blijkt inderdaad dat mensen die veel lezen langer leven. Maar dit wil niet zeggen dat er een oorzakelijk verband is. [Knack]
Onderzoek: Facebook liet coronadesinformatie in Nederland welig tieren
Onjuiste berichten over de coronapandemie en polariserende advertenties van politieke partijen konden in de periode voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 woekeren op Facebook, hoewel ze strijdig waren met de richtlijnen van het bedrijf. QAnon-complottheorieën, onwaarheden over klimaatverandering, COVID en vaccinatie waren niet alleen volop aanwezig, maar bleven ook staan als ze gerapporteerd werden door gebruikers.
Dat blijkt uit een studie van onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en denktank The London Story, die van maart 2019 tot en met maart 2021 berichten, comments en politieke advertenties op Facebook onderzochten. Hun rapport verscheen al in juli, maar het is, ook in het licht van de recente onthullingen over het beleid van Facebook, nog steeds relevant.
Forum voor Democratie onderscheidde zich bij de laatste verkiezingen met een kostbare en effectieve Facebookcampagne, die meer interactie genereerde dan alle andere politieke partijen. Samen met de andere politieke top-adverteerder, het CDA, gaf FVD zo’n 1,2 miljoen euro uit. Een deel van de FVD-advertenties botst met Facebooks COVID-19-beleid, dat bijvoorbeeld bagatelliserende vergelijkingen met de griep verbiedt. Toch kon een FVD-video met deze boodschap 1,12 miljoen gebruikers bereiken en meer dan 11 duizend maal gedeeld worden.
De video bleef online, ook toen hij door de onderzoekers was gerapporteerd. Van de 938 advertenties, posts en comments die de onderzoekers rapporteerden in februari en maart 2021, heeft Facebook er slechts 12 verwijderd.
Hoewel Facebook medio 2020 aankondigde QAnon-complottheorieën van het platform te verwijderen, vonden de onderzoekers 170 groepen en pagina’s die zulke complotten promootten, zoals de bewering dat de coronapandemie gepland is door een satanische elite die de planeet wil ontvolken.
En verder...
Hoe herken je op sociale media een foute post, foto of bewering? Bellingcat deelt een beginnersgids voor verificatie op sociale media. Wie de gids volgt, kan mis- en desinformatie leren herkennen. [Bellingcat]
Twitter onderneemt actie tegen onjuiste informatie over klimaatverandering via 'pre-bunks'. Het platform wil hiermee misinformatie over het klimaat voor zijn door betrouwbare informatie onder de aandacht te brengen van Twittergebruikers. Deze pre-bunks zijn maar in een paar talen te lezen: Arabisch, Engels, Japans, Portugees en Spaans. [Axios]
NRC ontdekte vorig jaar dat een landmachteenheid illegaal burgers bespioneerde die desinformatie verspreidden over corona. De ambtelijke top, militaire inlichtingendienst MIVD en juristen waarschuwden al dat dat niet mocht, maar niemand greep in. Dit blijkt uit honderden e-mails, notulen, verslagen en andere documenten die NRC verkreeg met een beroep op de Wet Openbaarheid van bestuur (Wob). [NRC]
Op The Conversation stelt Ethan Zuckerman dat er meer openheid moet zijn vanuit socialemediabedrijven over de verspreiding van onjuiste informatie. Zuckerman spreekt Facebook aan, omdat op dit platform veel sprake foutieve informatie over coronavaccins te vinden is. Het is volgens hem aan Facebook om dit probleem op te lossen door transparanter te zijn. [The Conversation]
Adobe werkt aan de mogelijkheid om informatie op te slaan in foto’s en video’s. Op deze manier kan iedereen zien wanneer en waar het beeldmateriaal is gemaakt. [NiemanLab]
The International Fact-Checking Network (IFCN) van Poynter stelt geld beschikbaar om mentoren met specifieke expertise te koppelen aan factcheckers, zodat zij hun expertise kunnen vergroten om misinformatie tegen gaan. [Poynter]
De deepfakevideo die De Correspondent maakte van premier Rutte was niet zo'n goed idee, schrijft Ilyaz Nasrullah in zijn column in Trouw: "Hoe kan de maker claimen ‘het eerlijke verhaal’ te vertellen, en tegelijk zelf manipulatie van de werkelijkheid inzetten?"
Een Duitse organist, op bezoek in Sint-Petersburg, koopt een pet tegen de kou - en wat er dan gebeurt zal je verbazen. Fake news uit 1903.
Kijktip: Skepsiscongres over praten met complotdenkers
Vorige week zaterdag vond het jaarlijks congres van de stichting Skepsis plaats, met dit jaar als titel: Wijzen van weten. Centraal stond de vraag hoe je in gesprek kan gaan met complotdenkers. Zo sprak Filemon Wesselink over zijn televisieprogramma 'Filemon en de complotten', was er een interview met de Amerikaanse filosoof en schrijver Lee Mcintyre over wetenschapsontkenning in de VS, en gaf Anthony Magnabosco een workshop street epistemology. Het hele congres is hier terug te kijken:
Nieuwe medewerker: Sofie Bongers
Mijn naam is Sofie Bongers en ik ben sinds september een masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media aan de Universiteit van Leiden. Daarnaast ben ik deze week gestart met mijn student-assistentschap voor Nieuwscheckers. Ik zal me voornamelijk bezighouden met de nieuwsbrief voor interessante, wetenschappelijke artikelen over desinformatie, opvallende factchecks en bijzonder nepnieuws.
Heb je tips, vragen of suggesties?
Mail ons dan op nieuwscheckersleiden@gmail.com. Je kan ook een tweet sturen naar @nieuwscheckers.
Dat was 'm voor deze week, fijn weekend!
Alexander, Peter, Maaike, Jord en Sofie