EU-regels belemmeren aanpak lachgas
Fcatchecks
EU-wetgeving belemmert strengere aanpak lachgas in Nederland
Het grootschalige gebruik van lachgas op Koningsdag leidt tot discussie over strengere wetgeving. Verschillende gemeenten pleiten ervoor om de partydrug niet langer als regulier product te zien, maar onder de Geneesmiddelenwet te scharen, zodat de overheid de regelgeving makkelijker kan verscherpen en er toezicht komt. Maar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie staat zo'n wetswijziging in de weg, twitterde PVV-Europarlementariër Auke Zijlstra.
En dat klopt: Nederland is inderdaad gebonden aan EU-regels omtrent lachgas-beleid. De nationale wetgeving mag in dit geval niet afwijken van Europees Recht. Als het kabinet de Europese wetgeving over lachgas wil verscherpen, zal het moeten aankloppen in Brussel om meerderheden te smeden. Pas dan komt het Europese Hof van Justitie om de hoek kijken en kan de regelgeving worden aangepast. Lees hier de hele factcheck.
Vaderschapsverlof in Nederland niet kortste van heel Europa
Deze bewering staat in het verkiezingsprogramma van het CDA. Uit onze factcheck blijkt echter dat de claim onjuist is. Er zijn landen waar vaders helemaal geen recht hebben op geboorteverlof, of waar het vaderschapsverlof nog korter is (bijvoorbeeld in Griekenland). In Nederland is de situatie sinds 1 januari van dit jaar wel verbeterd: nu krijgen vaders vijf dagen verlof, terwijl dat voorheen slechts twee dagen was.
FactCheck071: Schrappen Gouden Balbrug geen ‘slechte besluitvorming’
De komende tijd checkt politiek verslaggever Sebastiaan van der Lubben uitspraken uit de Leidse gemeenteraad. De factchecks staan op zaterdag in het Leidsch Dagblad en later op onze website.
Volgens Leids gemeenteraadslid Joost Bleijie (CDA) is het schrappen van de plannen voor de 'Gouden Balbrug' tegen de gemaakte afspraken. Die claim beschouwen wij als onwaar. Er is namelijk nog helemaal geen besluit genomen over een college-voorstel om het gereserveerde geld voor de Gouden Balbrug in te zetten voor de Centrumroute. Lees de factcheck hier.
Factchecks van andere media
'Eén druppel olie maakt een drinkwaterbron honderd jaar onbruikbaar'
Marike Bonhof, directielid van drinkwaterbedrijf Vitens, sprak op Radio 1 over een nieuwe bewustwordingscampagne om consumenten aan te sporen zuiniger om te gaan met drinkwater. Ook wil het bedrijf daarmee bewustwording creëren voor de kwetsbaarheid van drinkwaterbronnen. Die uitspraak onderbouwde Bonhof met de claim dat één druppel olie een drinkwaterbron honderd jaar onbruikbaar maakt. De Volkskrant concludeert dat grondwaterbronnen inderdaad kwetsbaar zijn voor jarenlange vervuiling, maar dat er écht meer nodig is dan één druppel olie voordat het zover is.
Geen kruizen afgedekt op graven Italiaanse begraafplaats
Diverse media beweerden kort geleden dat een Italiaans dorp kruizen op graven zou hebben afgedekt om andersgelovigen niet voor het hoofd te stoten. NUcheckt stelt dat die uitspraak grotendeels onwaar is. Op de begraafplaats van Pieve di Cento worden op dit moment geen kruisbeelden afgedekt. Wel is er een plan om een kapel te bouwen voor alle gezindten met een systeem waarmee katholieke symbolen tijdelijk aan het oog kunnen worden onttrokken, als nabestaanden daar behoefte aan hebben. De kapel is van de gemeente, niet van de kerk.
Onderzoek: Populisme en samenzweringstheorieën
Aanhangers van populisme geloven vaker in samenzweringstheorieën dan anderen. Dat is een van de uitkomsten van een nieuw jaarlijks onderzoek naar een breed scala van maatschappelijke en politieke kwesties in 23 landen, het Yougov-Cambridge Globalism Project. Zo was bij mensen met sterk populistische overtuigingen de kans twee keer zo groot als bij anderen dat ze vaccinatie zagen als een ingreep met schadelijke effecten die worden verborgen voor het publiek. Ook zeiden ze vaker te geloven dat de Amerikaanse overheid de terroristen van 9/11 had geholpen en dat de opwarming van de aarde een verzinsel is.
Dit is een enquête-onderzoek, het toont geen causaal verband aan tussen populisme en geloof in complotten. Ook is dit geloof niet exclusief populistisch: vier van de tien populisten dachten dat een verborgen groep machthebbers achter de schermen aan de touwtjes trekt - maar dat dacht wat minder dan een kwart van de andere ondervraagden ook.
Ten slotte bleek de aanhang voor populisme aanzienlijk te verschillen per land. Het grootst was die in Brazilië (42%), het laagst in Japan en Denemarken (minder dan 10%). Aan het onderzoek namen meer dan 25 duizend mensen deel. Onderzochte landen in Europa waren Duitsland, Frankrijk, Italië, Engeland, Zweden, Denemarken en Polen. Lees het hele verhaal bij The Guardian.
Boek: Spookcijfers
Journalisten, politici en pr-medewerkers zijn er dol op: beweringen over de miljarden euro's per jaar die verloren gaan door probleem X, of die we juist verdienen door bedrijfstak Y. Als we allemaal wat efficiënter emailen, bespaart dat 10 miljard euro per jaar. En zonder verzekeraars zou er 250 MILJARD EURO minder worden geïnvesteerd in de Nederlands economie. In hun boek Spookcijfers laten Tom Nierop en Nart Wielaard zien hoe zacht die cijfers zijn. Allerlei manieren om statistiek te misbruiken passeren de revue, toegepast op recente voorbeelden uit het - vooral financiële - nieuws. Minpuntje: jammer dat een boek waarin het vaak over grafieken gaat, is uitgegeven zonder illustraties.
Tom Nierop & Nart Wielaard: Spookcijfers. Over misleidende cijfers en hoe je ze herkent. Uitgeverij Business Contact.
En verder...
The Washington Post publiceerde begin deze week een analyse waaruit blijkt dat president Trump inmiddels 10.000 onjuiste of misleidende claims heeft gedaan. Dat komt op een gemiddelde van acht claims per dag.
Poynter heeft een database gecreëerd van onbetrouwbare Engelstalige nieuwswebsites, gebaseerd op lijsten van onder meer Politifact en Snopes.
Het archief van politieke advertenties dat Facebook ter beschikking zou stellen met het oog op de EU-verkiezingen blijkt ernstige beperkingen te hebben, stelt Mozilla.
In De Groene Amsterdammer staat een uitgebreid artikel over onderzoek van Investico, waaruit blijkt dat de bestrijding van desinformatie in aanloop naar de Europese verkiezingen nog weinig voorstelt. Google, Facebook en Twitter komen hun beloften over openheid onvoldoende na.
Het is nog niet gedaan met hoaxes over de brand in de Notre-Dame: de laatste dagen gaan er video's die aansluiten op complottheorieën. Verspreiders beweren dat eikenhouten balken niet kunnen branden, en het dan ook onmogelijk is dat de brand een ongeluk was.
Agenda
Dinsdag 7 mei: Datatools voor Nieuwsmakers. Bijeenkomst over de nieuwste tools in het Instituut voor Beeld & Geluid (Mediapark, Hilversum) . Met o.a. Bellingcat. Kosten: 20 euro (studentenprijs: 10 euro).
Twee evenementen op donderdag 9 mei: om 12.15 uur geven wij een workshop op het Onderwijsfestival van Universiteit Leiden. Daar zullen we vertellen over de ontwikkeling van Nieuwscheckers door de jaren heen (aanmelden kan hier). Vervolgens sluiten we 's middags een bijeenkomst af in Nieuwspoort, waar minister Ollongren een advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur in ontvangst zal nemen, 'Zoeken naar waarheid'.
Dinsdag 14 mei organiseert Fontys for Society een openbaar college in Tilburg. Het thema: 'Weerbaar tegen nepnieuws'. The Factory, het factcheck-lab van Fontys Hogeschool voor Journalistiek, geeft tevens een workshop factchecken.
Op 18 juni vindt in Amsterdam de Grote Expertisedag Nieuwe Media plaats, waar men gaat praten over manieren waarop techniek de vertrouwensband kan versterken tussen publiek en journalistiek. Nieuwschecker Peter Burger zal daar de masterclass 'Monitoren en researchen van pulp/fake news' geven. Meer informatie en aanmelden kan via deze link.
Het Reuters Institute organiseert in juli een summer school, waar desinformatie ook uitgebreid aan bod zal komen in de vorm van seminars.
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
En ten slotte: lees of hoor je een uitspraak die je niet vertrouwt? Stuur 'm dan naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Enith Vlooswijk, Fiorella Opromolla, Clémence Overeem en Thomas Borst