Er mag steeds minder op sociale media
Dit mag niet meer, zeggen de platforms
De Holocaust ontkennen
Berichten waarin de Holocaust wordt ontkend zal Facebook gaan verwijderen, maakte het bedrijf deze week bekend. Twitter nam even later dezelfde maatregel. De genocides in Rwanda en Armenië mogen op Facebook overigens nog steeds ontkend worden.
Video's verspreiden over het QAnon-complot
YouTube maakte donderdag bekend dat het 'schadelijke samenzweringstheorieën' gaat weren, waaronder die van QAnon. QAnon is een ook in Nederland populaire theorie waarin Trump als een soort messias strijdt tegen een duivelse elite van bloeddorstige, pedofiele satanisten. Erover berichten of discussiëren mag van YouTube, individuen ervan beschuldigen dat ze in het complot zitten niet, omdat dit mensen kan aanzetten tot geweld. YouTube heeft zelf aanzienlijk bijgedragen aan de verspreidng van QAnon, en is rijkelijk laat met dit verbod, aldus tech-expert Casey Newton, aan wiens nieuwsbrief we dit nieuws ontlenen.
Schadelijke informatie delen over COVID-19
YouTube kondigde aan onjuiste beweringen over coronavaccins te verwijderen, zoals de complottheorie dat die nanochips zullen bevatten. Facebook zal zich inzetten voor vaccinaties, ook tegen andere kwalen, en advertenties van antivaxxers weren.
Linken naar de NY Post over Hunter Bidens laptop
Twitter en Facebook grepen deze week ongebruikelijk hard in door verspreiding van een link naar een Amerikaans krantenartikel te belemmeren. De New York Post berichtte over de vondst van een laptop met incriminerend materiaal, die eigendom zou zijn geweest van Joe Bidens zoon Hunter. Uit bezorgdheid dat het hier ging om een lek of hack met als doel de presidentsverkiezingen te beïnvloeden, en in afwachting van een factcheck, probeerden de beide platforms het, verhaal af te remmen.
Hoe effectief dat was is de vraag: de link naar het stuk werd in een dag meer dan 320.000 keer gedeeld op Facebook en lokte bijna 900.000 reacties en comments uit. Twitter maakte het wel onmogelijk de link te delen, een stap die volgens Twitter-CEO Jack Dorsey zelf door het gebrek aan uitleg onacceptabel was.
Doen de platforms genoeg?
Volgens sommigen gaan de maatregelen van socialemediabedrijven veel te ver en bedreigen ze de vrijheid van meningsuiting. Een Nederlander die voor de rechtbank in Amsterdam protesteerde tegen Facebooks beleid om bepaalde beweringen over het coronavirus te verwijderen, werd dinsdag door de rechter in het ongelijk gesteld: vrijheid van meningsuiting is niet het recht om elke mening op Facebook te publiceren. (Lees hier de uitspraak.)
Tineke Cleiren, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit Leiden, schrijft in een opiniestuk in de Volkskrant dat socialemediabedrijven nog altijd veel te laks zijn in hun optreden tegen mis- en desinformatie. Â Daarmee vormen ze in haar ogen een directe bedreiging voor de democratie, ook in Nederland. Ze roept de Nederlandse en Europese overheid op om nu eindelijk eens met ferme maatregelen te komen.
Factchecks
CoronaMelder snuffelt niet in je contacten
Een kettingbericht op Facebook waarschuwt tegen de CoronaMelder-app van de overheid: 'Verwijder mij alsjeblieft uit je telefoon- en contactenlijst, je Whatsapp en je vriendenlijst in Facebook, voordat je de app op je smartphone installeert!' Onjuist, zocht persbureau DPA uit: de app waarschuwt je als je bij iemand in de buurt bent geweest die de app ook heeft en meldt dat hij of zij besmet is, maar heeft geen toegang tot je contactenlijst.
Brandwond door ontsmettingsmiddel in medisch masker
Akelige foto's van een vrouw met een rode vlek op haar gezicht als gevolg van het dragen van een mondkapje gingen in het Nederlands en andere talen rond op Facebook. De brandwonden zijn echt, legt persbureau AFP uit, maar ze zijn niet van een niet-medisch mondkapje. Ze zijn veroorzaakt door ontsmettingsmiddel dat was achtergebleven in een hergebruikt medisch N95-masker. De vrouw op de foto's is een Amerikaanse zorgmedewerkster uit Nashville, werkzaam in een ziekenhuis waar een tekort aan maskers was.
COVID-19 gevaarlijker dan griep, vindt ook WHO
De WHO zou de veelgehoorde bewering hebben bevestigd dat COVID-19 'niet gevaarlijker is dan de griep'. NUcheckt laat zien dat dat onjuist is: een mededeling van een WHO-medewerker is verkeerd geïnterpreteerd en uit een reeks onderzoeken blijkt dat in verschillende regio's tussen de 0,5 en de 2,7 procent van de met het coronavirus besmette mensen overlijdt. Aan griep overlijden volgende de Amerrikaanse CDC 0,05 procent van de patiënten.
Coronatest ook bij lichte klachten betrouwbaar
Op sociale media circuleert een screenshot uit een folder over de griepprik, waarin wordt beweerd dat mensen met lichte klachten die een coronatest laten doen een grote kans hebben op een valspositieve uitslag. De folder zou van het RIVM zijn. De folder is in werkelijkheid van een Zoetermeers gezondheidscentrum voor reguliere en antroposofische zorg, aldus NUcheckt, en de informatie is onjuist: de PCR-test is ook bij lichte klachten betrouwbaar genoeg.
Ook persbureau DPA boog zich voor een factcheck over de betrouwbaarheid van de PCR-test en controleerde een reeks beweringen waarin deze wordt vergeleken met een bloedtest.
Onderzoek
Handboek voor debunkers
Wat is de meest effectieve manier om onjuiste informatie te bestrijden? In het - gratis - Debunking Handbook 2020, een update van de editie-2011, geven 22 specialisten antwoorden die gebaseerd zijn op onderzoek. Een van de belangrijkste boodschappen: voorkomen is beter dan genezen. Voorlichting over de strategieën, doelen en claims van desinformatieverspreiders kan dienen als 'inenting' tegen onjuiste berichten.
Als het te laat is voor 'prebunken', moeten debunks gedetailleerd en onderbouwd zijn: waarom klopt deze bewering niet, en hoe zit het dan wel? 'Handboek' is een rare naam voor een document van nog geen 20 pagina's, maar binnen dat bestek legt het handzaam de principes van debunken uit.
Staalkaart van digitale dreigingen
Op verzoek van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken maakte het Rathenau Instituut een overzicht van desinformatie en andere nieuwe, digitale bedreigingen voor de democratie. Het rapport werd deze week aangeboden aan de Tweede Kamer. Op basis van een literatuurstudie en gesprekken met deskundigen (onder wie Nieuwschecker Peter Burger) concluderen de samenstellers dat desinformatie op dit moment nog geen groot probleem is in Nederland, maar dat technologische ontwikkelingen zoals deepfakes en geavanceerde vormen van micro-targeting potentiële bedreigingen zijn.
En verder...
Vijf vragen en antwoorden over de politieke macht van Facebook in de VS (RTL Nieuws).
Handig voor journalisten en anderen die de Amerikaanse verkiezingen volgen: het Elections Dashboard van First Draft News, met twitterlijsten, nieuws, tools en tips.
Mijlpaal: er zijn nu meer dan 300 factcheckorganisaties actief wereldwijd, honderd meer dan een jaar geleden. Duke Reporters' Lab houdt een kaart bij met alle factcheckers.
Google maakt twee nieuwe tools beschikbaar voor journalisten: Pinpoint, om grote hoeveelheden documenten te doorzoeken, en The Common Knowledge Project, voor toegang tot en visualisatie van demografische en andere data.
Trouw publiceerde een portret van Viruswaarheid-voorman Willem Engel, fanatiek tegenstander van de coronamaatregelen die neigt naar complotdenken.
De Volkskrant vertelt hoe de wetenschapsredactie te werk gaat tijdens de coronacrisis. "We brengen in kaart wat er bekend is, waar discussie over is en waar de onzekerheden liggen."
Voormalig Telegraaf-hoofdredacteur Sjuul Paradijs vindt dat deskundigen voorlopig niet moeten optreden in talkshows, omdat ze meer verwarring zaaien dan helderheid verschaffen (de Volkskrant).
Meer weten over Russische desinformatiecampagnes? Luister naar de nieuwste aflevering van de podcast Is This a Fact?
Agenda
Misdoom2020: Wetenschappelijk congres met onderzoekspresentaties over mis- en desinformatie, georganiseerd door de Universiteit Leiden. Informatie en aanmelding (gratis), programma.
Dat was ’m voor deze week, goed weekend!
Alexander Pleijter & Peter Burger