‘Died Suddenly’ verspreidt complot over vaccins
‘Died Suddenly’: 68 minuten aan onwaarheden
De beelden zijn misselijkmakend. ‘Died Suddenly’ toont onder andere video’s van de lichamen van overledenen en afbeeldingen van gehandicapte baby’s, terwijl je oren zich vullen met valse claims over de gevaren van vaccins en andere bizarre beweringen. Trouw aan de titel probeert de film vooral duidelijk te maken dat gezonde jonge mensen plots zouden overlijden. De film heeft één doel: de kijker te overtuigen van een wereldwijd complot om overbevolking tegen te gaan met coronavaccins.
Nieuwscheckers had er de handen vol mee. Zo onderzochten we de claim dat de beelden van baby’s met aangeboren afwijkingen bewijzen dat coronavaccins misvormingen veroorzaken. Een Twitterdraadje van wetenschapsjournalist Maarten Keulemans wees erop dat de beelden zijn gejat van verschillende websites en video’s. Van een relatie met coronavaccins is geen sprake; drie van de vier beelden dateren van voor de ontwikkeling van coronavaccins. De hele check is hier te lezen.
Verder verdiepte Alexander zich in video’s van plots neervallende mensen, die in ‘Died Suddenly’ als bewijs voor de gevaren van vaccins worden gebruikt. We wisten een deel van de beelden te traceren. Niet allemaal, maar het patroon is duidelijk: beelden van vallende mensen zijn lukraak van internet geplukt. Sommige van de getoonde vallende mensen zijn niet overleden. Andere zijn wel overleden, maar door andere oorzaken. Een aantal opnamen is gemaakt voordat coronavaccins beschikbaar kwamen. Meer weten over hoe we achter de oorsprong van elk beeld kwamen? Lees het hele verhaal hier.
Nieuwschecker Arno zette ten slotte een hele reeks valse claims recht. Maar liefst 13 beweringen, die samen de kern van de film vormen, blijken stuk voor stuk onwaar. Veel van deze claims zijn eerder gecheckt en bestempeld als leugens. We horen bijvoorbeeld bekende geluiden over bloedstolsels, extreme stijging van sterfte onder jonge mensen, ernstige bijwerkingen en miskramen. Niets hiervan klopt. De samenvatting inclusief alle factchecks is te vinden op onze website.
Factchecks van andere media
Geen Playmobil-set van klimaatactivisten
November was de maand van lijm. Klimaatactivisten plakten zich vast aan de tafel van Beau, de buitenkant van privévliegtuigen en het glas voor een echte Botticelli. Volgens Facebookgebruikers zou Playmobil deze gebeurtenissen vereeuwigen in een gloednieuwe speelset, inclusief activisten, agenten én echte lijm. Playmobil laat aan dpa weten dat de set niet bestaat. De afbeelding die als bewijs wordt verspreid is een gefotoshopte verzameling van bestaande speelsets en was bedoeld als satire.
Uitbraak microcefalie niet veroorzaakt door vaccins
In 2015 werd Brazilië geteisterd door een uitbraak van microcefalie, een neurologische aandoening waarbij de hersenen van baby’s zich niet goed ontwikkelen. Online wordt nu beweerd dat deze uitbraak werd veroorzaakt door het vaccin tegen kinkhoest, tetanus en difterie. Er is wetenschappelijk bewijs dat dit niet klopt. Onderzoek heeft uitgewezen dat het zikavirus de oorzaak van de uitbraak was. [Knack]
Vluchtelingen op de arbeidsmarkt
Ongeveer 80 procent van de Oekraïense vluchtelingen die in Nederland verblijven heeft inmiddels een baan. Knack bevestigt een bewering van Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen, uit een interview op de Vlaamse radio. De burgemeester maakte een vergelijking met de situatie in België, waar volgens hem de situatie minder rooskleurig is. Dit feit kan niet worden gecheckt omdat er geen volledige officiële cijfers beschikbaar zijn.
Vijf evidence-based aanbevelingen voor factcheckers
Uit onderzoek blijkt dat factchecks een effectieve manier zijn om desinformatie te ontkrachten en meer weerbaarheid onder burgers te stimuleren. Toch stuiten factchecks vaak op weerstand, en dan vooral van burgers die het meest vatbaar zijn voor onjuiste informatie. Om de effectiviteit van factchecks te versterken komen onderzoekers Michael Hameleers en Marina Tulin (van de Universiteit van Amsterdam) in een nieuw paper met vijf wetenschappelijk onderbouwde aanbevelingen voor factcheckers. Deze punten kunnen als volgt worden samengevat:
Gebruik een format, stijl en titel die weerstand kunnen overbruggen. In een factcheck kan het belangrijk zijn om eerst aandacht te geven aan gevoelens die bij mensen leven, in plaats van meteen te zeggen: ‘Je hebt het fout’. In het geval van COVID-19-misinformatie kun je bijvoorbeeld erkennen dat mensen worden blootgesteld aan veel conflicterende informatie, en dat dat tot verwarring kan leiden. Door het op die manier aan te pakken voelen mensen zich gehoord, in plaats van dat ze zich direct aangevallen voelen.
Gebruik een heldere argumentatie die de foutieve claims niet herhaalt maar feiten benadrukt.
Behoud en versterk het vertrouwen in betrouwbare informatie.
Geef tips en tricks die helpen bij het navigeren van de mediaomgeving.
Stimuleer een kritische maar niet wantrouwende houding onder burgers.
Benieuwd naar een uitgebreide toelichting van deze punten? Lees het hele paper dan op de website van BENEDMO.
En verder...
Een groep van meer dan honderd antivaxxers, Rijksburgers en rechtsextremisten zijn deze week opgepakt door de Duitse autoriteiten. De samenzwering zou van plan zijn geweest om het Duitse parlement met wapens te bestormen. [NOS]
Twitter wordt overspoeld met seksueel getinte berichten. Chinese trollenlegers proberen met deze actie de demonstranten die massaal de straat op gaan de mond snoeren. [VRT]
De verklaring van de Iraanse procureur-generaal dat de zedenpolitie was opgeheven, zorgde deze week voor verwarring: van deze verandering is op straat in Iran nog weinig te merken. Zowel Iraanse als internationale media zijn sceptisch over de betrouwbaarheid van de verklaring. [NRC]
Geert Wilders heeft een video verwijderd na een kritische brief van een jurist. De video uitte kritiek op rellende jongeren van Marokkaanse afkomst door beelden van WK-fans te manipuleren. [DVHN]
De Britse factcheckorganisatie Full Fact mocht een prestigieuze prijs van de British Academy in ontvangst nemen. De organisatie won de prijs dankzij onthullingen van desinformatie in nieuws en politieke campagnes. [The Guardian]
De hoogste rechtbank van Europa heeft bepaald dat Google zoekresultaten moet verwijderen als gebruikers kunnen bewijzen dat de informatie incorrect is. [Reuters]
Factcheck Vlaanderen is erkend door het International Fact-Checking Network (IFCN). Het is het tweede erkende Vlaamse initiatief: eerder mocht de factcheckers van Knack zich ook aansluiten.
Agenda
December
14 - SMILES Workshop: Help jonge mensen om desinformatie te bestrijden in deze webinar van Media & Learning.
Tot volgende week,
Alexander, Peter, Michelle, Arno, Leon en Maaike