Desinformatie over vaccins sluipt in Amerikaans nieuwsbulletin
Factchecks
DPA: Vaccineren heeft wel degelijk effect op de IC-bezetting
Een FvD-fanaccount op Facebook beweert dat de vaccinatiecampagne geen effect heeft op de bezetting van de Nederlandse ic's. Want, zo wordt beweerd en ondersteund met een grafiek, dan zouden er veel minder mensen in het ziekenhuis moeten liggen. Onzin, blijkt uit de factcheck van DPA: de ic-bezetting was op 1 juni 2020 inderdaad lager dan op 1 juni dit jaar, maar de ic-bezetting daalt en dat komt grotendeels door de vaccinatiecampagne. Het wordt nog eens versterkt door het seizoenseffect, dat later een rol ging spelen dan vorig jaar door de late lente van 2021. De cijfers in de grafiek van het FVD-fanaccount kloppen wel, maar ze ondersteunen de conclusie niet.
AFP: Amerikaans journaal brengt per ongeluk desinformatie over vaccins
Vaak is desinformatie over coronagerelateerde onderwerpen afkomstig van social media, maar ook gevestigde nieuwsmedia kunnen een rol spelen in de verspreiding. In dit geval gaat het om KMOV4 in het Amerikaanse St Louis (Missouri). In hun journaal werd beweerd dat mensen die gevaccineerd zijn tegen corona geen plasma meer kunnen doneren bij de bloedbank. De video werd vervolgens wereldwijd gedeeld op social media. Aan AFP vertelde KMOV4 dat het ging om een verkeerde interpretatie. De onjuiste informatie is inmiddels aangepast. De hele factcheck van AFP lees je hier.
VRT: spookverhaal over Zweedse blondines die hun haar zwart verven
Vijftien jaar geleden noteerde een Zweedse onderzoekster dat een paar meisjes uit een schoolklas in een buitenwijk van Stockholm hun blonde haar donker verfden omdat ze dan minder last zouden hebben van ongewenste aandacht. Dit verhaal is aangedikt tot het de bewering dat Zweedse blondines massaal hun haar donker verven uit angst voor verkrachting door migranten. Het spookt nog steeds rond en verscheen vanaf 29 mei weer op Vlaamse en Nederlandse sociale media. VRT traceerde de geschiedenis.
Onderzoek
Nepnieuws herkennen: zelfoverschatting en onvermogen hangen samen
Dat veel mensen hun eigen vaardigheden om desinformatie te herkennen vaak overschatten, is al uit vele onderzoeken gebleken. Een nieuwe studie onder meer dan 16 duizend Amerikanen toont aan dat deze factoren ook nog eens samenhangen: mensen die zichzelf goed in staat achten om nepnieuws te herkennen, blijken er vaak juist erg slecht in. Die zelfoverschatting, ook bekend als het Dunning-Kruger-effect, zou wel eens een cruciale factor kunnen zijn in de verspreiding van desinformatie, aldus de onderzoekers.
Factchecktool: Nepgezichten spotten met Sensity.ai
Sinds een paar jaar gebruiken trollen bedrieglijk echte, maar volledig door software gegenereerde gezichten als profielfoto. We schreven er eerder over naar aanleiding van een Indonesische desinformatiecampagne. De afgelopen twee maanden retweette Thierry Baudet twee accounts met nepgezichten. Op de site van het bedrijf Sensity kun je profielfoto's en video's uploaden om te checken of het deepfakes zijn. Nadeel: alleen de eerste vijf checks zijn gratis. Gelukkig kun je ze er ook uithalen door goed te kijken naar fouten in de foto's, zoals ongelijke schouders of verschillende oorbellen.
Boek: Drogredenen herkennen en weerleggen
'Scheiden is nooit goed: uit onderzoek blijkt dat kinderen van gescheiden ouders zelf ook vaker scheiden.' Deze cirkelredenering (want wat is er dan precies mis met scheiden?) is een van de voorbeelden in het leuke en leerzame boek Drogredenen van schrijftrainer Paula Steenwinkel, met cartoons van Fokke en Sukke. Steenwinkel legt uit wat er mis is met meer dan veertig verschillende discussietrucs en denkfouten, van de A Contrario (Er staat nergens dat het verboden is op de bar te dansen, dus ik mag op de bar dansen) tot het whataboutisme (Steven Pinker waarschuwt voor populisme? Nou, ik ken nog wel een paar andere -ismes waar we voor moeten uitkijken. ).
De voorbeelden komen uit Twitterdiscussies, politieke debatten en echtelijke ruzies. Bij elke soort drogreden geeft Steenwinkel ook voorbeelden van tegenzetten. Vals dilemma: 'Ben je tegen drones? Dan kunnen we ons net zo goed overgeven aan IS.' Tegenzet: 'Er zijn veel meer kleuren tussen zwart en wit. Er zijn ook veel meer mogelijkheden om IS te bevechten dan met drones.'
En verder...
Ruud Gullit op de barbecue, het leek al zo onwaarschijnlijk. Nu blijkt dat de viral video inderdaad in scène is gezet: het is een campagnestunt van Calvé, aldus Adformatie. Helaas dus geen voorteken dat Oranje het EK wint, maar een slimme zet van een sausproducent.
The Verge meldt dat Facebook de speciale behandeling van politici gaat afschaffen. Dat betekent dat politici in de toekomst aan dezelfde moderatieregels worden onderworpen als elke andere gebruiker. Het betekent vermoedelijk ook dat de posts dan gefactcheckt mogen worden door de factcheckorganisaties waar Facebook mee samenwerkt, zoals de persbureaus AFP en DPA.
Nee, je arm wordt niet magnetisch van vaccinatie, aldus deze video van de GGD Regio Utrecht, die zich onder meer inzet voor vaccinatievoorlichting in migrantengemeenschappen.
Suggesties, vragen of opmerkingen?
Laat het ons weten! Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail naar nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker