Desinformatie over COVID-vaccins
Factchecks en factchecknieuws
Pointer: Online trollengroep verspreidt desinformatie over vaccin
Datajournalist Jerry Vermanen ging drie maanden lang undercover in een Telegram-groep die zichzelf Het Digitale Leger noemt. In de groep wordt desinformatie gedeeld over complottheorieën met als doel dat de leden het zelf verder verspreiden via social media. Ook bracht Pointer in kaart welke leden welke rollen spelen in deze operatie. Over deze undercoveractie verscheen een tv-aflevering en een serie artikelen.
Knack: geen 10.000 deelnemers aan anti-coronademonstratie
Het is een terugkerend thema als het gaat om coronadesinformatie: de vele vermeende demonstraties. Ditmaal zouden er maar liefst 10.00 mensen mee hebben gelopen in een anti-coronaoptocht in Amsterdam. Hoewel er wel een optocht gaande was, schat de gemeente Amsterdam het aantal aanwezigen op ongeveer 2.500. In de factcheck van het Belgische Knack lees je meer.
DPA: Een uur wachten met het doorknippen van de navelstreng? Onnodig
Op Facebook circuleert een bericht waarin wordt beweerd dat het beter zou zijn om de navelstreng na de geboorte nog een uur te laten zitten. Dat heeft geen zin, blijkt uit de factcheck van dpa-factchecking. Een paar minuten wachten is mogelijk voordelig, maar na 5 tot 10 minuten stopt de bloedtoevoer sowieso.
Dit is de Dag: Hoe groot mag het podium voor complotdenkers zijn?
In Franstalig België geldt een cordon sanitaire: een stilzwijgende afspraak om extreme geluiden, zoals van complotdenkers, geen ruimte te geven in de media. In Dit is de Dag op NPO Radio 1 legt journalistiekdocent Ike Picone (VU Brussel) uit waarom hiervoor gekozen is. Joas Wagemakers (UU) reageert vanuit Nederlands perspectief. Moet Nederland hier een voorbeeld aan nemen?
Meldsystemen voor bijwerkingen misbruikt voor vals nieuws
Om bijwerkingen van medicijnen en vaccins te monitoren hebben diverse landen laagdrempelige meldsystemen. Meldingen daarin, waarschuwen die systemen zelf, zijn nog geen bewijs van bijwerkingen. Toch worden de data misbruikt in anti-vaccinatiepropaganda alsof ze dat wel zijn, signaleerde ISD Global vorige week in een overzicht van onjuiste berichten over vaccins op Nederlandse sociale media.
Op 21 mei verspreidde Tweede-Kamerlid Wybren van Haga zo'n bericht op Twitter. Van Hage linkt naar een artikel van een Belgische anti-coronagroep met de titel ''Het aantal vrouwen met miskramen ten gevolge van het Covid vaccin, stijgt met 2000% in slechts veertien weken tijd''. Zijn bijschrift: ''Zorgwekkend''.
Eerdere versies van deze bewering zijn al vaker gefactcheckt. Dat er geen relatie is vast te stellen tussen vaccins en miskramen, bleek al eerder uit een factcheck van Factcheck.Vlaanderen.
En verder...
De jaarlijkse award 'De zesde vijs'' rijkt SKEPP dit jaar uit aan factchecker Maarten Schenk. De Belg is mede-oprichter van factcheckorganisatie Lead Stories, dat onder andere Facebook tot zijn klantenkring kan rekenen. Hij wint de prijs voor zijn bijdrage aan het verspreiden van objectieve wetenschappelijke kennis, zo bericht Knack.
Hoewel de lezer van deze nieuwsbrief wellicht niet helemaal tot de doelgroep behoort, is TikTok in korte tijd uitgegroeid tot een van de grootste sociale media en daarmee een niet te onderschatten verspreider van nepnieuws. Dat beseft het platform zelf gelukkig ook, te merken aan de nieuw gelanceerde campagne #FactcheckYourFeed waarin vooral wordt ingezet op bewustwording.
Naar aanleiding van de gevechten tussen Israël en Hamas verschenen op sociale media ook oude of anderszins misleidende beelden. Zie voor overzichten de BBC, Deutsche Welle, AFP, USA Today en Reuters.
Factchecken in het land dat op plek 142 van de 180 staat in de World Press Freedom Index, kan dat wel? Ja, bewijzen de factcheckers van het Indiase Alt News in een reportage van Rest of World. Het is zo hard nodig dat zelfs een mogelijke gevangenisstraf hen niet tegenhoudt.
Bij het navigeren op sociale media is behalve kritisch denken ook 'kritisch negeren' belangrijk, betoogt de Amerikaanse onderzoeker van mediawijsheid Sam Wineburg. 'Behalve als je een paar doctorstitels bezit - op het gebied van virologie, economie en de fijne kneepjes van immigratiebeleid - is het als je op een onbekende site landt vaak het verstandigst die te negeren.' (Nieman Lab)
Na de Trump bump kwam de Trump slump: Amerikaanse nieuwsmedia die hun abonnee- en kijkersaantallen zagen stijgen tijdens het presidentschap van Trump, profiteren niet langer van zijn aanvallen op het 'fake news'. (Slate)
Checktips, vragen of opmerkingen?
Laat het ons weten! Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail op nieuwscheckers@gmail.com. Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker.