Complotverhalen over de Pfizerpapers
Pfizerpapers: een schatkist voor complottheorieën
De ‘Pfizerpapers’ zijn een terugkerend begrip in complotverhalen rond het Covid19-vaccin van Pfizer/BioNTech. Een nieuwe analyse door Bellingcat, Textgain, KU Leuven en Nieuwscheckers onder de vlag van BENEDMO brengt de verspreiding hiervan in kaart in Nederland en Vlaanderen. Dit rapport wijst op een afnemende invloed van de Pfizerpapers als inspiratiebron voor desinformatie rond Covid19-vaccins.
Berichten over de verzwegen bijwerkingen of juist de ineffectiviteit van het vaccin verschijnen met enige regelmaat op complotsites en sociale media. Aanjager is de publicatie van het 300.000 pagina’s tellende Pfizer-dossier door de Amerikaanse medicijnentoezichthouder FDA. Door een rechterlijke uitspraak is de FDA gedwongen om het dossier versneld vrij te geven: circa 50.000 pagina’s per maand. Die informatiestroom stimuleert nieuwe – feitelijk onjuiste - berichten over ernstige bijwerkingen, talrijke miskramen of verhulde sterfte.
Het rapport analyseert de inhoud en de verspreiding van Nederlandstalige berichten over de Pfizerpapers op complotsites en Twitter tussen 11 november 2020 en 29 augustus 2022. Op Twitter vertoont de aandacht voor de Pfizerpapers korte pieken, volgend op publicaties op complotsites. Daarbij zijn drie terugkerende verhaalthema’s te zien: 1) het vaccin is ineffectief, 2) het vaccin veroorzaakt ernstige bijwerkingen en 3) Pfizer wil de documenten eigenlijk verborgen houden.
Oppervlakkig lijkt het alsof elke nieuwe lading Pfizerpapers nieuwe complotverhalen genereert, maar dat is schijn, want het ‘nieuws’ leunt inhoudelijk op oudere Pfizerdocumenten uit 2020 en 2021. Dat recyclen van oude claims is mogelijk een verklaring waarom publicatie van nieuwe Pfizerpapers sinds mei 2022 nauwelijks nieuwe aandachtpieken op sociale media oplevert. De invloed van de Pfizerpapers als inspiratiebron voor desinformatie rond Covid19-vaccins lijkt tanende.
Factchecks van Nieuwscheckers
Oude video gebruikt als bewijs voor huidig protest tegen Braziliaanse verkiezingsuitslag
Afgelopen maandag werd officieel bekend dat Lula da Silva de Braziliaanse presidentsverkiezing heeft gewonnen van de zittende president, Jair Bolsonaro. Tegenstanders van de nieuwe president delen op Twitter een video waarin een immense mensenmassa te zien is. Het zou gaan om Brazilianen die protesteren omdat ze menen dat er gesjoemeld is met de uitslag van de verkiezing. Deze video toont echter geen recente protesten tegen de verkiezingsuitslag, maar Bolsonaro-aanhangers op 7 september in Copacabana. Daar vonden de afgelopen dagen geen massale protesten plaats. De hele factcheck lees je hier.
Het vertrouwen in de pers is niet lager dan ooit
Forum voor Democratie publiceerde een video om naar eigen zeggen ‘riooljournalistiek aan de kaak te stellen’. De video werd op sociale media aangekondigd met de bewering dat het vertrouwen in de pers lager is dan ooit. Dat is niet waar, zo laten cijfers van diverse instanties zien.
Leids misdaadnieuws
In het geheugen van Leiden leven de gifmengster Goeie Mie, de Balpenmoord (die geen moord was) en andere misdaadgeschiedenissen nog jaren voort nadat ze verdwenen zijn uit het nieuws. Nieuwsmedia voegen dagelijks iets toe aan dat collectieve geheugen en op hun beurt putten ze er ook uit. Want ‘nieuws’ is ook ‘ouds’: geen direct verslag van de werkelijkheid, maar een beeld dat gekleurd wordt door aannames en stereotypen, en waarin ook geruchten en andere folklore een woordje meespreken. Nieuwschecker Peter hield op 3 november de P.J. Bloklezing over feiten, frames en folklore in Leids misdaadnieuws. De ingekorte versie is te lezen op zijn website.
Factchecks over Von der Leyen, Sunak en meer
20% van de Vlamingen heeft inderdaad een beperking
In een debat in het Vlaams Parlement beweerde parlementslid Karin Brouwers (CD&V) dat 20 procent van de mensen een beperking heeft. Hoewel er in België geen register bestaat waarin deze gegevens worden bijgehouden, wist Knack aan de hand van bestaande enquêtes Brouwers’ bewering te bevestigen. Uit onderzoek van Statistiek Vlaanderen blijkt het aandeel Vlamingen met een langdurige ziekte, aandoening of handicap tussen de 16 en 24 procent te liggen.
Voorzitter Europese Commissie krijgt geen prijs voor complottheorie
Ursula von der Leyen ontving namens de Bill & Melinda Gates Foundation in september de ‘Global Goalkeeper Award’. Volgens een Facebook-gebruiker zou ze deze prijs in ontvangst nemen voor haar inzet voor de Great Reset van het World Economic Forum (WEF), een initiatief dat voorheen als complottheorie zou zijn bestempeld. In werkelijkheid ontving Von der Leyen de prijs voor haar handelen tijdens de coronapandemie. Het WEF heeft niets met deze prijs te maken. [DPA]
De rode, of toch groene map van Sunak
Een video van de nieuwe Britse premier Rishi Sunak uit 2020 verscheen vorige week op Telegram en Twitter. Op de beelden is te zien hoe Sunak, destijds minister van Financiën, Downing Street 10 verlaat met een map onder zijn arm. De map is in eerste instantie rood maar is verderop in de video plots felgroen. Online wordt gesuggereerd dat er hier sprake is van een aanwijzing voor een complot. De video is afkomstig uit een Sky News-reportage en is gemanipuleerd. Het trucje werd ingezet om de noodzaak van een groene begroting te illustreren en is dus geen onderdeel van een grotere samenzwering. [Knack]
Vacatures: laatste kans!
Nieuwscheckers breidt uit en is op zoek naar maar liefst drie nieuwe collega's. Wil jij aan de slag als datajournalist, socialmediaredacteur of videomaker? Volg de links voor meer informatie of om direct te solliciteren. De vacatures sluiten op dinsdag 8 november, dus wees er snel bij!
En verder...
Complotdenker David Icke mag Nederland niet in en zal daarom niet aanwezig zijn bij de demonstratie aanstaande zondag. Het kabinet heeft besloten om Icke te weren vanwege risico’s voor de openbare orde. [NOS]
Joodse gemeenschappen zijn sinds de Russische invasie steeds vaker het doelwit van haat. Dit blijkt uit een rapport van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten. [NU]
In de hoop de steun van de Russische bevolking voor de invasie te vergroten, spreekt Poetins mobilisatiecampagne van een nieuw doel: het uitroeien van Satanisme. Dit vijandbeeld past binnen het frame waarmee in Rusland al jaren over het Westen wordt gesproken. [NOS]
Bijna 2000 nepaccounts waarmee vanuit China werd geprobeerd de Amerikaanse tussentijdse verkiezingen te beïnvloeden zijn door Twitter verwijderd. De profielen uitten zich zowel links als rechts en waren vooral uit op polarisatie. [Washington Post]
Een verslaggever van de BBC creëerde 5 nepaccounts om de gevaren van desinformatie te illustreren. De ethische waarde van het experiment wordt in twijfel getrokken aangezien de BBC desinformatie probeert te bestrijden aan de hand van meer desinformatie. [CBS News]
De campagnebelofte van Joe Biden om desinformatie en complottheorieën grootschalig aan te pakken, wordt niet vervuld. De Amerikaanse president buigt hiermee voor kritiek van Republikeinen over censuur. [ProPublica]
Het geautomatiseerde reclamesysteem van Google plaatste wereldwijd advertenties met desinformatie over verkiezingen, covid-19, klimaatverandering en meer. De tech-gigant maakte hiermee potentieel miljoenen dollars winst, blijkt uit onderzoek van ProPublica.
Onderzoek naar de moleculaire details van covid-19 zou uitwijzen dat het virus het gevolg is van een laboratoriumongeluk. Columnist Maarten Keulemans wijst er op dat de betrouwbaarheid van de methode aan alle kanten wankelt. [de Volkskrant]
De verdachte van de aanslag op de man van Nancy Pelosi was een actieve complotaanhanger. Zo uitte hij zich op Twitter openlijk als antisemiet en maakte hij onderdeel uit van de Q-Anon gemeenschap. [CBS News]
Luistertip: Complotdenker stalkt aanslagslachtoffers
Overlevenden van de zelfmoordaanslag op het Ariana Grande-concert in Manchester (2017) worden achtervolgd door een complotdenker die gelooft dat zij 'crisis-acteurs' zijn. BBC-journaliste Marianna Spring maakte er een pakkende podcaststserie over.
Agenda
November
6 - Fake News Festival in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
8 - Debat in de Balie en Amsterdam over desinformatie, gezag en achterdocht met o.a. filosoof & voormalig denker des vaderlands Daan Roovers.
18-19 - Leiden: Congres van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten.
21 - Een pandemie van desinformatie in Spui 25, Amsterdam. Met een divers panel van wetenschappers, advocaten en internetpioniers.
Tot volgende week,
Alexander, Peter, Michelle, Arno, Leon en Maaike