Complotdenkers gefinancierd door Nederlandse ondernemers
Complotdenkers gefinancierd door Nederlandse ondernemers
Alternatieve media zijn sinds de coronacrisis in opmars. Kanalen als De Andere Krant, Red Pill Journal en Café Weltschmerz dienen als megafoon waarmee complottheorieën en desinformatie worden verkondigd. De nieuwste aflevering van Argos Medialogica verklaart hoe complotdenkers, mede dankzij financiering door vermogende ondernemers, hun ideeën blijven verspreiden. In deze nieuwsbrief vatten we de uitzending voor je samen en delen we onze nieuwste factchecks.
Kijktip: Medialogica over de opmars van alternatieve media
“Als je geen complotdenker bent, ben je niet realistisch.” Flavio Pasquino, directeur van alternatief mediakanaal Blckbx, verdedigt de complotdenkers die in zijn programma te gast zijn. Samen met complotkanalen Weltschmerz en De Andere Krant trekt Blckbx sinds de coronacrisis een steeds groter publiek. In de nieuwste aflevering van Medialogica onderzoekt het team van Argos de opmars van deze alternatieve media. Een belangrijke verklaring voor de persistentie van complotdenkers: financiering door Nederlandse ondernemers.
Complotdenker Huig Plug profiteert van zo’n geldkraan. Plug werd tijdens de pandemie door het OM veroordeeld voor valse beschuldigingen aan het adres van politici en een rechter. De dwangsom van een kwart miljoen, die hem door justitie wordt opgelegd, wordt betaald door zijn zwager, de ondernemer Nico Parlevliet. Net zoals andere ondernemers die complotdenkers financieren, heeft Parlevliet het vertrouwen in overheidsinstanties verloren. Benieuwd naar het hele verhaal? Kijk de aflevering van Medialogica.
Factchecks van Nieuwscheckers
Foto bekladde brug geen fabricatie van de AIVD
De website NineForNews beschuldigt de AIVD valselijk van het publiceren van een nepfoto. Op de foto staat de Prins Willem Alexanderbrug in Beneden-Leeuwen, beklad met anticorona- en antinieuwsmedialeuzen. Volgens NineForNews zijn die leuzen niet echt, maar gefotoshopt.
Als bewijs stelt het artikel dat buurtbewoners in Beneden-Leeuwen hebben verklaard dat ze deze graffiti nooit hebben gezien. Dit zou zijn bevestigd door een forensisch expert. Maar deze bronnen zijn nogal vaag en worden niet bij naam genoemd. Ook wordt niet vermeld waaraan te zien is dat de foto nep is.
Dit is ook niet gek, want alles wijst erop dat de foto wel echt is. Zo is de foto terug te vinden op de website van persbureau ANP. Er staat bij dat de foto is gemaakt door fotojournalist Marcel van den Bergh op 18 augustus 2021. Daarnaast deden verschillende regionale nieuwsmedia in november 2021 melding van dezelfde graffiti-teksten op de brug. Ook zijn de leuzen duidelijk terug te zien op beelden van Google Streetview uit mei 2021. [Nieuwscheckers] [DPA]
Stijgingen in de biodiversiteitsindex zijn geen indicatie voor het welzijn van alle natuur
Tijdens een Tweede Kamerdebat beweerde Gideon van Meijeren (FVD) dat het goed gaat met de Nederlandse natuur, omdat volgens de Living Planet Index (LPI) de biodiversiteit met ruim vijf procent is gestegen. Dat klopt niet. Van Meijeren baseert zich op verouderde gegevens. In 2021 steeg de LPI 2,2%. Dat is dus ruim de helft minder, maar nog wel een stijging.
Bovendien wil die stijging niet zeggen dat het goed gaat met alle natuur in Nederland. De LPI is maar één indicator van biodiversiteit, die alleen bijhoudt welke dier- en plantsoorten bedreigd worden. Daarnaast is de gemiddelde LPI niet te vertalen naar alle gebieden in Nederland. In agrarische gebieden, de duinen en heide is juist sprake van een afname van LPI. Lees de hele check hier.
Dodelijke brand in Odessa in 2014 was geen massamoord op etnische Russen
Op sociale media gaat een vals bericht rond over een massamoord op etnische Russen in 2014. Het bericht bevat een foto van een brand in het vakbondsgebouw in Odessa. Die foto is niet genomen op de beweerde tijd en plaats, maar toont een brand in een hogeschool in Odessa in 2019.
Bovendien geeft de inhoud van het bericht een verkeerde voorstelling van zaken. Hoewel er in 2014 wel een dodelijke brand in het gebouw was, is er geen sprake van massamoord. De brand ontstond tijdens een conflict tussen voor- en tegenstanders van de Oekraïense toenadering tot de Europese Unie. Beide groepen gooiden brandbommen en veroorzaakten meerdere brandhaarden. [Nieuwscheckers]
Factchecks van andere media
Nationale en internationale media delen nepnieuws over boekenverbod Florida
Op scholen in de Amerikaanse staat Florida worden steeds meer boeken verboden. Volgens critici zouden de boeken schadelijk zijn voor kinderen. Hoewel het klopt dat er veel boeken onder het verbod vallen, werd het boek van dichter Amanda Gorman niet recent verboden, blijkt uit een factcheck van Snopes en Knack. Toch delen nationale en internationale media de ontkrachte bewering. Twitteraar Raymond van Toor zette de media die het nieuws publiceerden op een rij (onder andere NRC, The Guardian en De Standaard).
“Maai Mei Niet”: Gemeente Zoetermeer negeerde eigen informatiebord
Het grasveld van het Prinses Arianepark in Zoetermeer ligt er strak bij. Volgens Facebookgebruikers werd het gras, ondanks een verkeersbord met de pakkende slogan “Maai Mei Niet”, deze maand wél gemillimeterd. Deze bewering klopt, bevestigt de gemeente Zoetermeer aan Knack. Toch is er niets mis gegaan. De gemeente maaide het veld bewust en heeft de borden sindsdien aangepast.
Menselijke CO2-uitstoot niet groter dan alle vulkanen samen
Een recente uitbarsting van de Etna zou meer CO2 hebben uitgestoten dan de mensheid in zijn gehele bestaansgeschiedenis. Deze bewering is niet alleen onwaar, maar lijkt ook bij elke uitbarsting van de vulkaan terug te keren. Het klopt dat vulkanen CO2 veroorzaken, maar een optelsom van alle vulkanen wereldwijd resulteert in een uitstoot van amper 1% van de menselijke CO2-uitstoot. [DPA]
AIVD telt met natte vinger 100.000 anti-institutionele complotdenkers
De AIVD, die in april al waarschuwde voor complotdenkers die hun pijlen richten op een ‘kwaadaardige elite’, bracht vorige week een rapport uit over deze groep. In Anti-institutioneel extremisme in Nederland worden als concrete voorbeelden tegenstanders van de ‘Great Reset’ genoemd en anderen die politici, rechters, journalisten en wetenschappers zien als onderdeel van een groot complot. De ideologie biedt ruimte aan complot-interpretaties van actuele ontwikkelingen, zoals de oorlog in Oekraïne, de stikstofcrisis en protesten tegen ‘woke’ cultuur.
De AIVD erkent dat de kritiek op instituties en zorgen over het handelen van de overheid, bijvoorbeeld in de toeslagenaffaire, terecht kunnen zijn, maar kwalificeert het verhaal over een vooropgezet, verreikend complot als onjuist. Van dit ‘kwaadaardige-elite-narratief’ gaat op termijn een ernstige dreiging uit voor de democratische rechtsorde; op korte termijn kan het volgens de dienst enkelingen of kleine groepen aanzetten tot geweld tegen personen en instituties.
De veiligheidsdienst schat de omvang van deze groep op meer dan honderdduizend personen. Dat aantal is gebaseerd op ‘het aantal volgers, kijkers en reacties op belangrijke anti-institutionele aanjagers en kanalen’. Meer laat de dienst niet los over de onderzoeksmethode – een gemiste kans om het vertrouwen in deze institutie te verstevigen.
En verder…
Twitter stapt uit Code of Practice on Disinformation van de EU. Platforms committeren zich vrijwillig aan die code, maar blijven sowieso gebonden aan EU-wetgeving. Op 25 augustus wordt de Digital Services Act van kracht en gezien de wanprestaties van de afgelopen tijd staat Twitter hoog op de lijst van bedrijven die een boete kunnen verwachten. [DW]
Politifact stelt de factcheckvaardigheden van ChatGPT op de proef en concludeert dat de chatbot de feiten (nog) niet op een rijtje heeft. In februari kwam Nieuwscheckers tot dezelfde conclusie.
Academici die onderzoek publiceerden over Twitter worden door het bedrijf gedwongen deze data te verwijderen, tenzij ze er maandelijks $42.000 voor over hebben om hun werk te bewaren. [inews]
Politici doen regelmatig een beroep op gezond verstand en verwerpen in dezelfde adem expertise. Cambridge-onderzoeker Magda Osman legt uit waarom de wijsheid van de meerderheid geen betrouwbare bron is. [The Conversation]
De bestrijding van nepnieuws wordt ondermijnd door wantrouwen vanuit de politiek, stelt historicus Gert Jan Geling in EW Magazine.
Bewijsmateriaal van oorlogsmisdaden wordt mogelijk verwijderd door kunstmatige intelligentie van platformen. Socialemediabedrijven filteren op schokkend en schadelijk materiaal, maar slaan de beelden vervolgens niet op in een archief. [BBC]
Agenda
Onze agenda is deze week verdacht leeg... Weet jij wat we missen, laat het ons dan vooral weten! Mail je tip naar nieuwscheckersleiden@gmail.com of stuur een tweet naar @nieuwscheckers.