ChatGPT is nog geen factchecker
ChatGPT is nog geen factchecker
Nieuwscheckers is nog steeds op zoek naar een nieuwe factchecker. We besloten ChatGPT op sollicitatiegesprek uit te nodigen om een belangrijke vraag te beantwoorden: kan kunstmatige intelligentie een volledige factcheck schrijven? Verder checkten we deze week beweringen over asielzoekers en vatten we nieuw onderzoek voor je samen.
ChatGPT kan goed kletsen maar heeft de feiten niet op een rij
Sinds de introductie van ChatGPT in november lijkt iedereen zich bezig te houden met kunstmatige intelligentie. De praatgrage chatbot kan over veel onderwerpen uitleg geven en zelfs een gezellig gesprek voeren. Wie wat vraagt over een onderwerp is vaak verrast over de nauwkeurigheid en nuance in de antwoorden.
Dit roept bij Nieuwscheckers de vraag op of we ChatGPT wellicht moeten rekruteren als factchecker. Zou het programma in staat zijn om een volledige factcheck te schrijven? We probeerden het uit en waren zowel verrast als een beetje teleurgesteld. De bot lijkt verstand te hebben van de principes van factchecken, maar schiet in de uitvoering toch tekort. Vooral over brongebruik valt nog veel te leren. Voorlopig blijft menselijke verificatie onmisbaar. Ons hele avontuur met ChatGPT lees je hier.
Geen recordaantal asielzoekers
In een item over de voorrang die asielzoekers krijgen bij de toewijzing van woningen, meldde Ongehoord Nieuws dat in 2022 een recordaantal van 47.991 asielzoekers naar Nederland kwam en dat 81.582 mensen een verblijfsvergunning kregen. Dit klopt niet.
Volgens berekeningen van Nieuwscheckers ligt het werkelijke aantal nieuwe asielzoekers op 46.460 en kregen 78.982 mensen een verblijfsvergunning. Hoewel er sprake is van een forse piek ten opzichte van voorgaande jaren, is dit geen recordaantal. In 2015 was het aantal fors hoger: ruim tienduizend meer dan in 2022. In 2015 werd de piek veroorzaakt door het uitbreken van de oorlog in Syrië. Wil je weten hoe we dit exact hebben berekend? Lees dan de volledige check op onze website.
Factchecks van andere media
Te voet de trein voorbij
Stel, je besluit Veenendaal als toerist te bezoeken en je wilt de tour compleet maken door station Veenendaal Centrum en Veenendaal-De Klomp te bezichtigen. Is het dan sneller om de trein te pakken of om de afstand van 3,6 kilometer te voet te overbruggen? Deelnemers van RTL-quizprogramma Weet Ik Veel vonden de vraag zó bizar dat het wel waar moest zijn. En ze hebben gelijk: het is maar liefst een half uur sneller om van de tocht een wandeling te maken. De trein neemt namelijk een gigantische omweg via Utrecht Centraal en legt zo maar liefst 63 kilometer af. [De Gelderlander]
Voorproef van de factcheckmarathon: de verkiezingen gecheckt
Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart kunnen Nederlanders die in het buitenland wonen voor het eerst meestemmen. Op Facebook wordt beweerd dat bepaalde partijen door de gevestigde macht niet op deze stembiljetten zijn gezet. Dit klopt niet. Partijen mogen zelf kiezen of ze voor deze groep verkiesbaar willen zijn. De PVV en BBB hebben zichzelf bewust niet geregistreerd voor dit kiescollege. [dpa]
Joe en de UFO
Speculaties over buitenaards leven zijn in veel bekende complottheorieën terug te vinden. Een virale video waarin Joe Biden de landing van meerdere ufo’s bespreekt, zou deze theorieën bevestigen. Knack toont aan dat de beelden gemanipuleerd zijn. De audio is niet gesynchroniseerd en de beelden zijn te herleiden naar een persconferentie van de Amerikaanse President waarin hij spreekt over de oorlog in Oekraïne.
Onderzoek - De lengte van een factcheck doet er toe
Bij Nieuwscheckers dubben we er ook vaak over: hoe lang maak je een factcheck? Is het beter om het kort en bondig te houden? Of kan je beter zo uitgebreid mogelijk uitleggen hoe het allemaal precies zit? Een onlangs gepubliceerd onderzoek laat zien dat het weinig uitmaakt. Behalve dan bij mensen die last hebben van ‘information overload’.
In het onderzoek kregen testpersonen eerst een onjuist bericht over coronavaccins te zien en daarna een factcheck. Sommigen kregen een korte variant voorgeschoteld, anderen een middelmatige en weer anderen een lange. Vervolgens werd getest hoe geloofwaardig ze het onjuiste bericht vonden.
Het goede nieuws is dat de testpersonen na het zien van een factcheck minder geloof hechtten aan het onjuiste bericht. De factcheck had dus het gewenste effect en de lengte van de factcheck maakte geen verschil.
Behalve bij mensen die zich zo overstelpt voelen door informatie over coronavaccins dat ze door de bomen het bos niet meer zien. Dit wordt wel aangeduid als ‘information overload’. Bij die groep heeft een lange factcheck meer effect. Wellicht dat deze mensen meer behoefte hebben aan informatie die uitlegt waarom iets wel of niet klopt.
Bij Nieuwscheckers blijven we dus maar zo uitgebreid en precies mogelijk uitleggen hoe we hebben gecheckt of iets wel of niet klopt.
En verder…
Tiktok is in de ban van de vermissing van een jonge vrouw in Engeland. Gedreven door vergezochte theorieën op het platform, zoeken amateur detectives zelf naar bewijs op de plaats delict. [BBC] Het lichaam van de vrouw is inmiddels gevonden. [Independent]
Een jaar na de Russische inval in Oekraïne schetst Google TAG (Threat Analysis Group) een beeld van de gevaren in het huidige digitale landschap. Het rapport is samengevat in deze blogpost.
Een Amerikaanse rechter zal beslissen in welke mate YouTube verantwoordelijk is voor de video’s op het platform. De uitspraak kan grote gevolgen hebben voor het hele internet. [NU]
De Oekraïense president Zelenski wil een nieuwe mediawet invoeren. Volgens kritische journalisten zouden de regels een inbreuk zijn op de persvrijheid. [Apache]
Ondanks een verbod verschijnen video’s van Russische staatsmedia op YouTube. Zo blijkt uit een rapport van desinformatie watchdog Newsguard. [The Guardian]
Een doorstuurbericht over vermeende kinderlokkers in Leidschendam-Voorburg is zijn eigen leven gaan leiden. Het gerucht ontstond door één incident waarbij een vreemde een leerling snoep aanbood en heeft inmiddels zelfs ouders in Amsterdam bereikt. [Omroep West]
Dr. Lisa Gaufman van de Rijksuniversiteit Groningen doet onderzoek naar de retoriek van het Kremlin op sociale media. Ze legt uit hoe een trollenleger polariserende oorlogspropaganda verspreidt.
Online gaat een foto rond van Joe Biden die hand in hand loopt met Volodimir Zelenski. Het gaat om een gephotoshopt beeld dat werd verspreid door een meme-account. [VRT]
Luistertips
Maarten Schenk te gast bij Vroeg!
Maarten Schenk, internationaal geprezen factchecker, was afgelopen dinsdag te gast bij de BNNVARA podcast Vroeg!. Hij praatte de luisteraars bij over betrouwbare informatie op het internet en wie verantwoordelijk is voor regelgeving: de overheid of platformen. Luister de aflevering hier.
AI en desinformatie
In een storm van chatbots lijkt betrouwbare informatie steeds dieper te worden begraven onder een berg van misleidende antwoorden. Jan Jagers van deCheckers spreekt in de podcast BonJour met hosts Axelle Peeters en Armin Demuyt over de hype rond ChatGPT en AI.
Agenda
Maart
6-14 - Factcheck-Marathon Provinciale Statenverkiezingen 2023. Samen met Pointer en AD checkt Nieuwscheckers meer dan een week lang beweringen van politici en zetten we de feiten op een rij in de aanloop naar de verkiezingen.
15 - Het factcheckdebat bij Beeld en Geluid in Hilversum. Met workshops van o.a. factcheckers van VRT, Pointer, onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en Maastricht Universiteit en Beeld & Geluid.
April
20 - Benedmo-webinar: Making factchecks work. Door onderzoekers Michael Hameleers en Marina Tulin. Schrijf je hier in.