Chatbot als researchassistent - ook voor factcheckers
Chatbot als researchassistent - ook voor factcheckers
Chatbots worden steeds beter als sparringpartner en onderzoeksassistent voor factcheckers. Deze week in onze test: de chatbot Claud. Verder doken we in cijfers over overspel: is het echt zo dat de kans daarop in een relatie tussen de 40 en 70 procent is? En: na de bosbranden op Maui smeult op sociale media nog een complottheorie na over brandstichting met lasers.
Cijfers over ontrouw zijn niet te vertrouwen
Volgens een podcast van LINDA is de kans dat een van de partners in een relatie vreemd gaat tussen de 40 en 70 procent. Dat cijfer is, in verschillende varianten, te vinden in allerlei publicaties - al jaren. Het is een spookcijfer. De wetenschappelijke nieuwsdienst Science Daily koppelde het in 2008 aan een heus onderzoek uit Canada, maar toen we contact opnamen met een van de auteurs daarvan, liet die ons weten: ‘We hebben geen idee waar dit cijfer vandaan komt.’
Wij volgden het spoor terug naar een artikel uit 1983, waarvan de auteur cijfers gebruikte uit 1970 over getrouwde heterostellen. Recentere en representatievere studies komen uit op veel lagere aantallen, rond de 25 procent.
Branden op Maui niet veroorzaakt door laserwapens
Na de verwoestende bosbranden op het Amerikaanse eiland Maui in augustus doken op social media complottheorieën op die de schuld geven aan lasers. Ook zouden om geheimzinnige redenen blauwe objecten gespaard zijn door het vuur. Experts en beelden van de verwoesting leiden tot een andere conclusie: de branden zijn veroorzaakt door een mix van natuurlijke en menselijke factoren zoals droogte en nalatigheid van een elektriciteitsbedrijf. Sommige blauwe objecten zijn ook verbrand. Er is geen bewijs dat een laser-wapen de branden veroorzaakte. Lees hier onze factcheck.
Vraag het aan Claude: chatbot steeds beter als factcheck-hulp
Chatbots zoals ChatGPT bleken bij een eerdere test door Nieuwscheckers maar matig geschikt als hulpje voor factcheckers. Maar de ontwikkelingen gaan razendsnel: we zijn een half jaar verder en een nieuwe chatbot, Claude, levert met de juiste instructie factchecks af waar we van staan te kijken. Claude kan pdf’s van wetenschappelijke artikelen samenvatten en ze gebruiken om te beoordelen of beweringen kloppen.
We lieten Claude tien beweringen evalueren die ook door Nieuwscheckers zijn gecheckt. Op het eerste gezicht lopen de resultaten uiteen: waar wij ‘onwaar’ concludeerden, zegt Claude ‘misleading’ (Claude spreekt Engels), waar wij ‘waar' noteerden, wil Claude niet verder gaan dan een zuinig ‘mostly true’. Maar dat is geen onoverkomelijk bezwaar: over de samenvatting van het oordel in een of twee woorden kunen we op de redactie van Nieuwscheckers ook lang discussiëren.
Belangrijker is dat de argumentatie van mens en machine grotendeels overeenkomt. Dat maakt Claude een verrassend bruikbare hulp voor factcheckers. Al moet je wel zelf voldoende kennis hebben van de stof om de output op waarde te schatten. De hele gebruikerstest lees je hier.
Factchecks van andere media
Prigozhin leeft - in een nepbericht
Hij is net ter aarde besteld, en toch wordt hij weer gesignaleerd op sociale media: Wagner-voorman Yevgeny Prigozhin. In een video met een BBC-logo wordt beweerd dat hij nog leeft. Het neerstorten van zijn vliegtuig zou in scene zijn gezet, en onderdeel zijn van een herenakkoord met president Poetin. Reuters checkte de video en nam contact op met de BBC, en de Britse omroep verklaart dat de video nep is.
Tientallen stukjes microplastic in fleswater
“Een liter water, verpakt in plastic flessen, bevat gemiddeld tussen de 2 en 44 plasticdeeltjes”, schrijft de Telegraaf. Factcheckers van Knack hielden de bewering tegen het licht en concluderen dat die schatting wellicht wat aan de lage kant is, want een aantal onderzoeken zien soms wel meer dan honderd deeltjes per liter. Overigens zitten microplastics ook in water in glazen flessen maar juist vrijwel niet in kraanwater. Dat en meer leerzame inzichten in deze factcheck.
Geen dode vis bij Fukushima
Op de socials in Zuid-Korea en China gaat een video rond waarin wordt geclaimd dat er dode vissen ronddrijven in de buurt van de kerncentrale in Fukushima. Daar is op 24 augustus begonnen met de lozing van gezuiverd koelwater; een stap die veel weerstand uit met name China oproept. AFP checkte de video en concludeert dat de opname dateert uit de maanden voordat de lozing begon, en bovendien ligt de locatie aan de westkust, en Fukushima ligt aan de oostkust.
Antisemitisme-onderzoek: online scheldwoorden tellen is niet genoeg
De overname van voorheen Twitter door Elon Musk in oktober 2022 leidde tot een golf van verontrustende nieuwsberichten en van brandbrieven door antisemitismebestrijders: onder het bewind van Musk was het antisemitisme op zijn platform ‘meer dan verdubbeld’. Die toename lijkt plausibel: Musk staat bekend als kampioen van het vrije woord, ontsloeg personeel dat hate speech en desinformatie modereerde en is zelf niet vies van antisemitische insinuaties.
Maar in een recent artikel nuanceren twee onderzoekers van de Universiteit van Indiana die toename van openlijke Jodenhaat: veel van wat oppervlakkig beschouwd antisemitisch lijkt, is in werkelijkheid juist kritiek op antisemitisme.
De auteurs onderzochten alle tweets uit 2022 met het woord ‘Jews’ en met het scheldwoord ‘Kikes’ (ze schrijven zelf ‘K***s’). Dat scheldwoord komt sporadisch voor: gemiddeld in 16 tweets per dag. Dat gemiddelde wordt bovendien omhoog getrokken door een uitschieter van 1.047 tweets op 25 oktober. Is dit dan het Musk-effect? Nee: 1.034 van deze tweets zijn retweets van een veroordeling van dit scheldwoord.
Berichten over Joden zijn veel talrijker, dat waren er in 2022 gemiddeld meer dan 28.000 per dag - 10,3 miljoen totaal. Ook die berichten piekten in oktober. Voor een klein deel gaat het om antisemitische tweets, voor een veel groter deel om tweets die antisemitisme afkeuren. De trigger was wél antisemitisch: de uitspraken van Ye (Kanye) op 8 oktober over Joden die de macht zouden hebben in de muziekindustrie en tegen hem samenspannen.
Het valt niet te bewijzen, zeggen de onderzoekers, dat de toename van antisemitische berichten na oktober ook is veroorzaakt door het moderatiebeleid van Musk. Ze pleiten voor analyses die kwantitatieve studie van big data combineren met interpretatie van kleinere steekproeven. Alleen (scheld)woorden tellen is niet genoeg. [Journal of Computational Social Science]
En verder…
Vierhonderd jaar geleden geloofden mensen dat knoflook bescherming gaf tegen de builenpest, en die folklore werkt nu nog door in knoflook-adviezen rond covid-19. [The Conversation ]
De helft van de Nederlanders maakt zich zorgen over de invloed van verkeerde informatie, maar de meesten zijn er zelf van overtuigd dat ze onjuiste berichten wél kunnen herkennen. [Nu.nl]
Rusland wint politiek en militair terrein in Afrika, gesteund door online desinformatie. Dan Whitman stelt dat westerse landen te terughoudend zijn in hun reactie en tegenmaatregelen. [FPRI]
Een softwareontwikkelaar bouwde voor een paar honderd dollar een platform met AI-tools dat anti-Russische tweets en artikelen genereert. Het project is bedoeld om te illustreren hoe goedkoop en eenvoudig het is om op grote schaal propaganda te produceren. [Wired]
NewsGuard beschrijft tientallen sites die chatbots gebruiken om artikelen van media als CNN, The New York Times en Reuters te herschrijven en te publiceren. [Nu.nl]
Consumenten die op X klagen over belabberde klantenservice, worden het doelwit van oplichters die zich met een blauw vinkje voordoen als vertegenwoordiger van een bedrijf. [The Guardian]
Agenda
Zondag 10 september: Een debat in het Amsterdamse debatcentrum De Balie over de maatregelen die de Europese Unie deze zomer lanceert om ‘illegale content’ op internet aan te pakken. Critici spreken van een ‘censuurwet’. De nieuwe Europese wetgeving roept vragen op over welke online-uitingen wel en niet toe te staan. Wie beslist dat straks, en op basis van welke argumenten? Meer info en tickets op de website van De Balie.
Dinsdag 10 oktober: Met Twan Huys als dagvoorzitter wordt in het Spant in Bussum het Praktijkcongres Succesvol Persbeleid gehouden. Journalisten, woordvoerders en communicatie-experts gaan in op de vraag: Hoe om te gaan met polarisatie? Een van de sprekers is Nieuwschecker Marieke Kuypers.
Save the date: op woensdagmiddag 8 november organiseert BENEDMO in de Haagse vestiging van het Instituut voor Beeld en Geluid een congres over complottheorieën. Sprekers onder meer Jaron Harambam (UvA), Hedwig te Molder (VU) en Annique Mossou en Aiganysh Aidarbekova (Bellingcat). Binnenkort meer hierover.