Chaos en leugens in eerst debat Trump-Biden

Oct 02, 2020

Coronavirus/Covid-19

YouTube-video's met Covid-misinformatie floreren op Facebook

Het klinkt gek, maar YouTube-video's met misinformatie over Covid-19, halen een groter bereik op Facebook dan op YouTube. Dit blijkt uit een analyse van het Oxford Internet Institute.

Dat YouTube bij zulke video's links plaatst naar betrouwbare informatie, haalt dan ook weinig uit. Zeker omdat bij de YouTube-video's met misinformatie op Facebook hoogst zelden een link naar een factcheck met juiste informatie staat. Slechts 1% van de onderzochte video's had zo'n link, wat duidelijk maakt dat het factcheckprogramma van Facebook nog altijd maar een druppel op een gloeiende plaat is.

Ook het optreden van YouTube tegen de verspreiding van misinformatie over COVID-19 loopt niet erg vlot: het kost het bedrijf gemiddeld 41 dagen om video's met misleidende informatie te verwijderen. In de tussentijd waren de video's gemiddeld genomen al 150 duizend keer bekeken.

Het volledige rapport ‘Covid-related Misinformation on YouTube’ is hier te vinden.

Welke medici ondertekenden de brandbrief waarmee influencers schermden?

Op sociale media circuleerden vorige week filmpjes van influencers met de rebelse boodschap:

‘Alleen samen krijgen we de overheid onder controle. Ik doe niet meer mee. Free the people.’

Ze schermden daarbij met een brandbrief die door meer dan 2500 artsen en zorgprofessionals zou zijn ondertekend, omdat zij bezorgd zijn over het huidige coronabeleid in Nederland. Ze vrezen dat de maatregelen erger zijn dan de kwaal.

Maar wie zijn eigenlijk de medici die deze brandbrief ondertekend hebben? Er blijken diverse artsen op de lijst met ondertekenaars te staan die alternatieve geneeswijzen aanhangen of er controversiële ideeën op na houden, zo stelde De Groene Amsterdammer vast.

Eerste debat tussen Trump en Biden

Debatleider Chris Wallace had een zware dobber aan het eerste televisiedebat tussen de presidentskandidaten Trump en Biden. Het regende interrupties, verwijten en verdachtmakingen.

Ook de Amerikaanse factcheckers hadden hun handen vol aan het debat. Volgens CNN-factchecker Daniel Dale maakte met name de zittende president Trump er een potje van: "Bijna alles wat hij zei in het laatste deel van het debat was onjuist."

Wil je teruglezen met welke onwaarheden de twee presidentskandidaten elkaar bestookten? VRT maakte een mooi overzicht op basis van de factchecks van Amerikaanse factcheckorganisaties: "Lawine aan leugens": Amerikaanse factcheckers hebben vette kluif aan debat tussen Trump en Biden.

Als je de factchecks zelf wilt lezen, check dan onderstaande overzichten van factchecks:

Complotdenkers worden luidruchtiger

"Heel de Nederlandse staat is gewoon een groot pedofielennetwerk."

Aldus een van de demonstranten die Nieuwsuur vorige week sprak op het Museumplein in Amsterdam. De betogers geloven in QAnon, een uit de Verenigde Staten overgewaaide complottheorie die veronderstelt dat een mondiale elite een wereldregering vormt die in het geheim alle macht naar zich toetrekt en zich ook schuldig maakt aan satanisch ritueel kindermisbruik. Ook de 'mainstream media' zouden onderdeel zijn van dit complot en de elite dienen. Op sociale media vinden deze complotdenkers een podium waarmee ze geestverwanten bereiken.

De Groene Amsterdammer publiceerde vorige week een onderzoek naar de verspreiding van complottheorieën op Instagram, en bekeek met name de rol die influencers daarin spelen. Zij vormen een groep van nieuwe complotdenkers, bestaande uit een mix van rappers, deejays, sporters, modellen, vloggers en spirituele accounts. De waarheid doet er nauwelijks toe voor hen. Voor de nieuwe complotdenker is het voldoende om ‘alleen maar vragen te stellen’. Het Instagram-algoritme doet de rest, door te adviseren soortgelijke accounts te volgen.

Complottheorieën populairder dan ooit?

Zo ontstaat de indruk dat tijdens de coronacrisis complottheorieën populairder dan ooit lijken. Je komt ze immers overal op sociale media tegen en ook nieuwsmedia berichten regelmatig over complotdenkers. Of ze echt populairder dan ooit zijn, is nog maar de vraag. Want ook in het verleden doken complottheorieën op het moment dat zich indrukwekkende gebeurtenissen voordeden, denk maar 9/11, de maanlanding en de moord op president Kennedy. Dat laat ook de explainervideo zien die NOS op 3 onlangs publiceerde.

De politicoloog Joseph E. Uscinski, co-auteur van het boek American Conspiracy Theories, weerspreekt dat het aantal aanhangers van complottheorieën groeit. Althans, er is geen empirisch bewijs voor, schrijft hij in een opiniestuk voor The Globe and Mail. Het is ook lastig te meten, want het geloof in bepaalde theorieën slinkt en groeit over de tijd. En sociale media die ervoor zorgen dat mensen makkelijker in contact komen met andere aanhangers van bepaalde denkbeelden? Ook dat is volgens Uscinski niet nieuw:

Long before the internet, people have shared ideas and found each other through them; religions, political parties, social movements and cults have been recruiting like-minded members for centuries.

Ook is het maar zeer de vraag of er sprake is van een groeiende groep mensen die de betrouwbaarheid van nieuwsmedia in twijfel trekken. Ja, de leus 'NOS = fake news' is inmiddels algemeen bekend, maar dat wil niet zeggen dat het aantal aanhangers hiervan toeneemt. Hoogleraar Irene Costera Meijer van de Vrije Universiteit zegt in dit artikel eerder een groep te zien die luidruchtiger wordt dan een groep die groeit. Sociale media wakkeren die luidruchtigheid naar haar idee wel aan, doordat wantrouwende mensen makkelijker een platform vinden om hun onvrede te uiten.

Maar wat moet je doen als vrienden of familieleden zich ontpoppen tot complotdenkers en je bestoken met theorieën over 5G, Covid-19 of de elite die achter de schermen aan de touwtjes trekt? Nikki Sterkenburg, als journalist en onderzoeker gespecialiseerd in extremisme, schreef er een sterk artikel over voor Vrij Nederland. Weerleggen met argumenten of feiten helpt niet, is haar ervaring. Ze noemt een aantal alternatieven, maar haar belangrijkste tip is: schat in of het überhaupt zin heeft om met iemand de discussie aan te gaan en vraag je af of het echt nodig is om iemand op andere gedachten te brengen.

Factchecks van andere media

Het klopt niet dat mensen die een griepprik hebben gekregen, vatbaarder zijn voor het coronavirus en daardoor een groter risico lopen om COVID-19 te krijgen. Aldus NUcheckt.

Posts op sociale media beweerden ten onrechte dat minister-president Mark Rutte op een zwart-witfoto staat met de veroordeelde kindermisbruiker Marc Dutroux. In werkelijkheid gaat het om een foto van het bestuur van de JOVD Den Haag in 1984, zo stelde AFP Factcheck vast.

Zelfstudie

Wil je leren om trollen op sociale media te herkennen? Speel dan de quiz Spot the Troll (in het Engels).
Wil je nog meer leren over het herkennen van valse en betrouwbare informatie? Check dan Checkology, het lespakket van The News Literacy Project, nu voor iedereen gratis toeganklijk.
Het UNESCO-handboek Journalism, ‘Fake News’ & Disinformation: Handbook for Journalism Education & Training, is in een Nederlandse vertaling verschenen, onder de titel Journalistiek, 'nepnieuws' & desinformatie: handboek voor journalistiek onderwijs. Bedoeld voor journalistieke opleidingen, maar ook voor andere belangstellenden bere-interessant. En helemaal gratis te lezen.

En verder...

Boeiend luistervoer van The News Literacy Project: de podcast Is that a fact? Het zijn gesprekken met Amerikaanse denkers, deskundigen en journalisten over de vraag hoe de democratie kan overleven in dit tijdperk van desinformatie.
Facebook verwijdert meerdere campagneadvertenties van Donald Trump omdat ze misleidende en onjuiste informatie bevatten over migratie en Covid-19, meldt The Guardian.
De New York Times ziet de toename van het aantal coronabesmettingen in Europa samengaan met een toename van misinformatie.

Agenda

Misdoom2020: Wetenschappelijk congres met onderzoekspresentaties over mis- en desinformatie, georganiseerd door de Universiteit Leiden. Informatie en aanmelding.

Dat was 'm voor deze week. Laat weten wat je ervan vond en of je nog suggesties hebt om er een betere nieuwsbrief van te maken.

Goed weekend!

Alexander Pleijter & Peter Burger

Nieuws van Nieuwscheckers

Discussion about this post