Broodje kaas als favoriete lunch blijkt broodje aap
Broodje kaas van RTL blijkt broodje aap van Jumbo
Driekwart van de Nederlanders luncht het liefst met een broodje kaas, aldus RTL Nieuws op basis van eigen onderzoek. Het nieuws bleek niet zo hard als het eruit zag - het was zelfs geen nieuws, maar reclame. 'Van onze partner Jumbo', staat erboven. Maar RTL had toch de favoriete lunches geturfd? Verwarrend.
De cijfers over lunchvoorkeur bleken gebaseerd op een 'rondvraag' onder 120 lezers van een RTL-nieuwsbrief, die niet mochten zeggen wat er in hun lunchtrommeltje zit, maar moesten kiezen uit een broodje kaas, een kroket of een salade. Het 'nieuwsbericht' is reclame voor Jumbo. Dat staat er ook boven, maar veel lezers kijken daar overheen, blijkt uit onderzoek naar 'advertentieherkenning'. Dit had anders gemoeten, vindt ook hoofdredacteur van RTL Nieuws Harm Taselaar. Lees hier onze factcheck.
Liegen vrouwen echt vaker dan mannen, zoals Margriet beweerde? De leugendeskundige die Margriet als bron opvoerde, Sophie van der Zee (Erasmus Universiteit), heeft die uitspraak niet gedaan. Studies komen tot tegenstrijdige conclusies en berusten op laboratoriumsituaties waarin proefpersonen spelletjes moeten doen waarin ze door vals spelen een hogere beloning kunnen verdienen. Na vragen van Nieuwscheckers heeft Margriet het artikel aangepast. Lees hier onze factcheck.
Factchecks van andere media
Ouders kijken zo vaak op hun smartphone, dat ze de communicatie met hun kinderen verwaarlozen en daardoor zelfs hun taalontwikkeling schaden. Dat blijkt uit onderzoek, volgens Het Parool en Metronieuws. Maar dat onderzoek gaat helemaal niet over het verband tussen telefoongebruik van ouders en taalachterstand van hun kinderen, ontdekte taalkundige Sterre Leufkens: 'Lieve journalisten, bel even een taalkundige voordat je zo’n bericht plaatst.'
Heb je al oesters gekocht voor je volgende date? Dan kom je jammer genoeg van een koude kermis thuis. Factchecker Jan Jagers van het Vlaamse Knack checkte de claim dat vis en schaaldieren eten een boost zou geven aan je libido. Het klopt niet: de studie waar het nieuws op gebaseerd is, ging over vruchtbaarheid. Die steeg wel als koppels wekelijks zeedieren aten.
We zitten inmiddels in de donkere dagen voor kerst. Dat betekent dat we volop kaarsen gaan branden. Maar met kaarsen moet je niet overdrijven. NUcheckt keek naar de bewering dat kaarsen slecht voor je gezondheid zijn en komt tot de conclusie dat dit waar is. Kaarsen stoten fijnstof uit, wat op langere termijn schadelijk is voor je longen. Vooral met veel kaarsen in slecht geventileerde ruimtes loopt de fijnstofconcentratie op. Gelukkig zijn er ook nog electrische waxinelichtjes.
Er zitten 27 kappers op de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam, en dat is verdacht, vond de plaatselijke VVD - daar kan toch nooit genoeg werk voor zijn? Factchecker Inge Janse van het Rotterdamse medium Vers Beton ging rekenen en concludeert dat het aantal inwoners van de buurt genoeg is om elke kapper en voldoende aantal knipbeurten per dag te garanderen.
Nepberichten met verzonnen uitspraken van Sylvana Simons werden de afgelopen week duizenden malen gedeeld op Facebook, aldus NUcheckt. Een van de berichten, dat Simons op Radio2 heeft gezegd uit Nederland te vertrekken als Zwarte Piet blijft, stamt al uit 2017 en is sindsdien meer dan eens gedebunkt.
ONDERZOEK: DESINFORMATIE UIT INDIA EN RUSLAND
Desinformatie speelt zich af op verschillende niveaus: lokaal, nationaal en globaal. De onderzoekers van EU Disinfo Lab (niet te verwarren met de EU-pr-afdeling EUvsDisinfo) onthulden afgelopen week een internationaal desinformatienetwerk uit India dat in meerdere landen negatief nieuws over Pakistan verspreidt. Met misleidende nieuwssites lobbyde het netwerk onder meer in Brussel en Genève.
Russische pogingen om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden met desinformatie via sociale media zijn vooral toegeschreven aan de 'trollenfabriek' van het Internet Research Agency (IRA) uit Sint-Petersburg. In een nieuw onderzoek van het Stanford Internet Observatory wordt een andere campagne beschreven, vanuit de militaire inlichtingendienst GROe. De GROe ging volgens de onderzoekers 'ouderwetser' te werk dan het IRA: niet door maatschappelijke controverses aan te wakkeren via sociale media, maar door te mikken op nieuwsmedia. Onder valse identiteiten verspreidden de trollen onder meer pro-Assad- en anti-Oekraine-berichten. (samenvatting; rapport)
En verder...
Factchecks, zeker als ze over politiek gaan, overtuigen lang niet iedereen, maar dat is gen reden om ermee te stoppen, vindt Alexios Mantzarlis, voormalig directeur van het International Fact-Checking Network (IFCN) en tegenwoordig chef 'News and Information Credibility' van Google News Lab. Een flink deel van de bevolking gelooft dat de zon rond rond de aarde draait in plats van andersom, maar dat is ook gen reden om het heliocentrisme op te geven. Columbia Journalism Review interviewde Mantzarlis, die zich een gematigde optimist toont, die al zijn beweringen ondersteunt met links naar onderzoek. Het interview is deel van een reeks, waarin journalisten, onderzoekers en factcheckers aan het woord komen.,
Anti-vaxxers zijn veel in het nieuws. Hoewel hun beweringen steeds worden weerlegd, blijft de beweging overeind. Specialist in wetenschapscommunicatie Lucky Tran beschrijft in the Guardian hun tactiek: ze overspoelen het publiek met een constante stroom aan meningen en onjuistheden ('firehosing') om de animo om deze te blijven corrigeren uit te putten.
Deep fakes - bewerkte video's die zo goed als echt lijken, waarin mensen uitspraken kunnen doen die ze nooit gedaan hebben - zijn het nieuwste wapen in fake news. De mogelijkheden lijken onbeperkt: zo hebben onderzoekers zelfs de Mona Lisa laten praten. Andrew Hutchinson beschrijft hoe Twitter zich actief inzet om deze video's te weren.
Al Jazeera wil dat Facebook optreedt tegen een desinformatiecampagne van de Verenigde Arabische Emiraten, die Al Jazeera neerzet als gevaarlijk medium dat oproept tot geweld. Er zijn een aantal websites - meldt VICE News - waaronder ‘QuatariLeaks’, die systematisch valse berichten verspreiden over Al Jazeera en Qatar, waar het nieuwsmedium zijn hoofdkantoor heeft.
Agenda:
20 november: KIM-lezing over wat journalisten kunnen doen tegen bots en trollen met Peter Pomerantsev in het AKN-gebouw in Hilversum
21 november: Masterclass Internetresearch met BBC-trainer Paul Meyers bij Fontys in Tilburg
24 november: Lezing Fake News bij Filosofiecafé Twente in Enschede
29 november: Symposium ‘Urban Legends van de Middeleeuwen tot Nu’ van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden
Stuur tips!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, Facebook of Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Tot de volgende nieuwsbrief,
Peter Burger, Alexander Pleijter, Romy Heymans en Maxime Kok