Baby's op intensive care door RS-virus

Meestal hebben we het over nieuws dat níet klopt, maar deze week besteden we aandacht aan nieuws dat wel correct bleek: in Nederland belanden 150 tot 200 baby's per jaar op de IC door het RS-virus. Verder in deze nieuwsbrief: een sterk verhaal over een politieman die een overdosis fentanyl krijgt bij een drugscontrole, complottheorieën over de branden op Maui en het onuitroeibare gerucht over gebakken sponzen als gevaar voor honden.

Duizenden ziekenhuisopnamen door RS-virus

In de media circuleren schattingen over de impact van het RS-virus op ziekenhuisopnames van jonge kinderen in Nederland. RS-virus is in Nederland verantwoordelijk voor duizenden ziekenhuisopnamen van jonge kinderen, waarvan 150 à 200 op de intensive care worden opgenomen. Hoewel de berichten geen bron noemden, zijn de cijfers correct, bevestigt kinderarts en infectioloog Louis Bont van het UMC Utrecht. Bont stuurde ons ook het onderzoek waarop ze zijn gebaseerd.

Het virus kwam in het nieuws doordat de Europese Medicijn Autoriteit (EMA) eind juli het gebruik van een nieuw vaccin heeft goedgekeurd. Deze vaccinatie is bedoeld voor zwangere vrouwen, die zo hun kind bescherming meegeven tegen het RS-virus voor de eerste maanden na de geboorte. De antistoffen die de moeder aanmaakt tegen het vaccin komen via de navelstreng bij het kind terecht. Het hele verhaal lees je bij Nieuwscheckers.

Vaccinatie tijdens de zwangerschap maakt een kind na de geboorte enkele maanden minder vatbaar voor het RS-virus. Foto Pixabay

Overdosis fentanyl? Niet door huidcontact of inademing

We zien het gebeuren in de video: tijdens een drugscontrole wordt een Amerikaanse agent onwel. Zijn college dient hem het middel Narcan toe om het effect van een overdosis tegen te gaan. De video, afkomstig van een politiekorps in Florida, werd gepubliceerd door NU.nl en in diverse Amerikaanse media. De agent zou tijdens een drugscontrole een overdosis van de drug fentanyl hebben gekregen.

Maar volgens wetenschappelijke onderzoeken en uitspraken van medische experts is het hoogst onwaarschijnlijk dat iemand een overdosis fentanyl oploopt door huidcontact of inademing van de stof. De symptomen die de agent ervaarde, duiden meer op een paniekaanval.

Het gebeurt in de VS vaker dat ambulancepersoneel of politieagenten in dergelijke situaties onwel worden, en dat hun symptomen ten onrechte worden toegeschreven aan contact met fentanyl. Lees hier de hele factcheck. (Luistertip: de aflevering ‘The Good Samaritan’ van de podcast Radiolab, over ‘the science of poison and fear’.)

Factchecks van andere media

Helft van mensheid in 2050 aan de bril

Bezorgde ouders proberen hun kinderen er voor te waarschuwen: als je hele dagen naar een beeldscherm staart en weinig buiten komt, gaat je zicht zienderogen achteruit. Een oogarts koppelde aan dat risico zelfs een voorspelling: rond 2050 zal 52 procent van de wereldbevolking bijziend zijn en een bril nodig hebben. Deze voorspelling is gebaseerd op wetenschappelijke extrapolaties van het aantal mensen met bijziendheid. “Hoewel je nooit zeker kan zijn over dergelijke voorspellingen, kunnen we haar uitspraak als waar aannemen”, schrijft Gezondheid en Wetenschap.

Feiten en fabels over remedies tegen muggenbeten

Zomer betekent zon, zee en strand maar ook muggen. Op TikTok worden filmpjes over hoe de jeuk van muggenbeten te verzachten duizenden keren bekeken, maar wat werkt nu wel en wat niet? VRT NWS concludeerde dat een warme lepel of een mengsel van bakpoeder en water inderdaad tijdelijk kunnen helpen bij het verlichten van de jeuk, maar dat hier verder nog geen wetenschappelijk bewijs voor is. Ook kan een insectenpompje dat de gif uit de bult zuigt werken, maar dit moet dan wel direct nadat de mug heeft toegeslagen gebeuren. Op oudere muggenbeten werkt een insectenpompje namelijk niet. 

Radiozender is geen klimaatmachine

Op Nederlandstalige sociale media doen berichten de ronde dat het Amerikaanse onderzoeksprogramma HAARP (High-frequency Active Auroral Research Program) verantwoordelijk is voor twee zaken: niet alleen beïnvloeding van het weer maar ook mensen laten geloven in een ‘klimaatprobleem’. AFP legt in een factcheck uit dat HAARP een project is dat met radiogolven onderzoek doet naar de buitenste laag van de atmosfeer; de installatie in Alaska heeft vaker gefigureerd in complottheorieën.

Gebakken spons: nog steeds een broodje aap

De ‘gebakken spons’ die werd aangetroffen in een Leids park en werd aangezien voor een middel om honden te vergiftigen, is naar alle waarschijnlijkheid onschuldig bouwafval, meldde het Leidsch Dagblad deze week (betaalmuur). Het park ligt vlak bij een grote bouwplaats, aldus de Leidse politie, die tegelijk olie op het vuur gooit: ‘De politie laat weten dat ze meldingen wel serieus neemt en de locatie wordt nu wat vaker meegenomen in surveillances. Ze adviseren de buurtbewoners om elkaar te waarschuwen als ze iets tegenkomen. Dit wordt dan ook veel gedaan door middel van affiches, berichten in de buurtapp en posts in Facebookgroepen.’

Zo helpt de politie een taai gerucht in leven te houden. ‘Onnodige bangmakerij’, oordeelt Nieuwschecker Alexander Pleijter in het Leidsch Dagblad.

In juli vonden hondenbezitters in het Zeeuws-Vlaamse Hulst sinistere, sponsachtige objecten. Foto’s werden geplaatst op de Facebookpagina Buurtpreventie, waarna bleek dat het ging om aardappelgallen, bollen met larven van de aardappelgalwesp, die haar eitjes legt in eikenbomen.

Complotheorieën over branden op Maui

De verwoestende en dodelijke branden op het eiland Maui ontketenden een stroom aan geruchten en complottheorieën. Video’s en foto’s zouden bewijzen dat de branden vanuit de ruimte waren aangestoken met een soort laserstraal of ‘directed energy weapon’. Beelden die zo’n straal lieten zien, bleken aangepast of gerecycled. Zo werd onder meer beeld van een raketlancering uit 2018 gebruikt.

Volgens een andere complottheorie zouden de branden tot doel hebben land van bewoners af te nemen om het eiland te veranderen in een ‘15 minute city’.

Screenshot van X (voorheen Twitter)

En verder…

• Dat het COVID-19-vaccin het dodelijkste vaccin is dat ooit is gemaakt, is een van de vele onjuiste uitspraken die Robert F. Kennedy jr. deed in zijn carrière als anti-vaccinatieactivist. Factcheck.org maakte een driedelige serie over hoe Kennedy bewust desinformatie verspreidde tijdens de pandemie.

• In juli startte Twitter X een rechtszaak tegen het Center for Countering Digital Hate (CCDH), dat haatberichten monitort op het platform. Dat lijkt vooral de zoveelste stap van socialemediaplatforms om de toegang tot hun gegevens te beperken. [Wired]

• Wetenschappers schroeven hun gebruik van X terug of verlaten het platform, toont een enquête van Nature. 

• Zweden heeft het zwaar met de tsunami aan valse berichten die beweren dat het land moslims slecht behandelt. Het normaal zo neutrale Zweden kiest daarom nu de aanval en heeft een overheidsinstantie gemachtigd om de desinformatie, volgens Zweedse autoriteiten afkomstig van het Kremlin, openlijk te bestrijden. [New York Times]

• Slechts 52 artsen waren verantwoordelijk voor de online desinformatie rond COVID-19 in de Verenigde Staten. Deze medici hadden opgeteld 19 miljoen volgers op Facebook en Twitter. [The Messenger]

• Europeanen willen dat er meer gedaan wordt in de strijd tegen onware berichtgeving op het internet. Onderzoek laat zien dat 85% van de mensen in de EU vindt dat beleidsmakers meer moeten doen om de verspreiding van desinformatie te voorkomen en 89% zegt dat de exploitanten van sociale mediaplatforms ook meer actie moeten ondernemen. [Techxplore]

• Twee coronacritici, van het ‘Buitenparlementair Onderzoeks Comite’ (BPOC), hebben honderdduizenden euro’s van bezorgde burgers gebruikt voor privédoeleinden, in plaats van beloofd onderzoek naar coronamaatregelen. [Trouw]

• OpenAI stelt dat een contentmoderatiesysteem gebaseerd op GTP-4 net zo goed is in het markeren van schadelijke content als een menselijke moderator na een basale training. [Axios]

Agenda

Zondag 10 september: Een debat in het Amsterdamse debatcentrum De Balie over de maatregelen die de Europese Unie deze zomer lanceert om ‘illegale content’ op internet aan te pakken. Critici spreken van een ‘censuurwet’. De nieuwe Europese wetgeving roept vragen op over welke online-uitingen wel en niet toe te staan. Wie beslist dat straks, en op basis van welke argumenten? Meer info en tickets op de website van De Balie.

Dinsdag 10 oktober: Met Twan Huys als dagvoorzitter wordt in het Spant in Bussum het Praktijkcongres Succesvol Persbeleid gehouden. Journalisten, woordvoerders en communicatie-experts gaan in op de vraag: Hoe om te gaan met polarisatie? Een van de sprekers is Nieuwschecker Marieke Kuypers.