Amerikaanse jeugd ziet verschil nieuws en reclame niet
Vera Bergkamp liet de belastingbetaler niet opdraaien voor haar skivakantie
Bergkamp was nog maar net gekozen tot Kamervoorzitter toen het eerste nepnieuws over haar verspreid werd. Naar aanleiding van een vermeend NRC-artikel beweerden verschillende twitteraars dat zij onterecht een wintersportvakantie gedeclareerd zou hebben. Het bleek echter te gaan om een vervalst screenshot uit een UvA-scriptie, bedoeld voor een experiment over schandalen in nieuwsmedia.
Nieuw grondwetsartikel maakt niet dat iemand kan worden vervolgd als hij iets verkeerd zegt
Er ligt momenteel een voorstel om Artikel 13 uit de grondwet te moderniseren. In het wetsartikel wordt nu alleen nog gesproken van onschendbaarheid van het briefgeheim, in de moderne versie zou daar telecommunicatiegeheim aan worden toegevoegd. Die context ontbreekt bij een bericht dat veelvuldig gedeeld wordt op Facebook. Daarin wordt beweerd dat de wijziging ervoor zou zorgen dat burgers vervolgd kunnen worden voor uitspraken in bijvoorbeeld WhatsApp-groepen.
DPA beoordeelt de uitspraak in de Facebookpost als niet waar.
Hoe testprik voor Vlaamse minister wereldwijd nepnieuws werd
Twee maanden terug verscheen er een video online waarin de Vlaamse minister Bart Somers meedoet aan een testdag van de Belgische GGD. In de video is te zien hoe hij een oefenprik krijgt: het dopje blijft op de naald. Op Facebook wordt de video gedeeld met het bijschrift ''Blijkbaar vergeten ze wel nog altijd het dopje af te doen bij de vaccinatie.'' Die uitspraak werd al op 3 en 4 februari beoordeeld als onwaar door Knack en AFP-Nederland. Desondanks gaat het filmpje nog altijd rond op social media.
VRT maakte een reconstructie van de zaak: hoe kon het gebeuren dat dit onschuldige filmpje wereldwijd nepnieuws werd?
Onderzoek
Amerikaanse scholieren slecht in staat online informatie te beoordelen
Scholieren moeten beter voorbereid worden op de onophoudelijke informatiestromen die via schermen hun wereld binnendruppelen, zo concludeert een groep onderzoekers van de Stanford History Education Group. Zij onderzochten de vaardigheden van Amerikaanse scholieren om online informatie te checken. Twee derde van hen bleek niet in staat om nieuws te onderscheiden van advertenties en meer dan de helft geloofde dat een anonieme video op Facebook sterk bewijs toonde van stemfraude. Het hele onderzoek lees je hier.
Nieuw! Tool: FactRank
Factchecken is niet alleen maar mensenwerk: technologie maakt het ons een stuk gemakkelijker. Daarom lichten we vanaf deze week elke editie een handige factchecktool uit. Vandaag: FactRank.
FactRank biedt een database van uitspraken over feiten die mogelijk gecheckt moeten worden. Daarbij ligt de nadruk op politici in Nederland en Vlaanderen. De tool haalt automatisch verslagen op van de Tweede Kamer en voegt daar tweets van politici aan toe. De gebruiker kan in die database ('rank' in het menu) zoeken naar uitspraken die de moeite waard zijn om te onderzoeken. Zo heb je snel checkbare uitspraken tot je beschikking zonder zelf elk debat en elk Twitteraccount te volgen.
De tool werd gelanceerd in mei 2020 en werd onder andere ontwikkeld door Nieuwscheckers Peter Burger en Alexander Pleijter.
En verder...
Facebook had een betrouwbaar medium kunnen zijn in de coronapandemie, maar het omgekeerde is gebeurd, schrijft het Amerikaanse Bloomberg Businessweek. Het sociale platform is juist een plek geworden waar desinformatie grootschalig verspreid kan worden.
Die desinformatie komt onder andere terecht bij leden van Moederhart, een organisatie die in maart werd opgericht. De aangesloten vrouwen maken zich zorgen om de invloed die de coronamaatregelen en vaccinaties hebben op kun kinderen. Sommige leden geloven dat de coronapandemie deel is van een vooropgezet plan, blijkt uit een interview dat De Volkskrant had met de oprichters. Ook Pointer deed onderzoek naar Moederhart.
Onderzoekscollectief Bellingcat krijgt een donatie van 1 miljoen euro van de Postcode Loterij. “Goede informatie is belangrijk voor een geïnformeerde samenleving, zeker in deze tijden waarin nepnieuws welig tiert'', stelt de loterij in een verklaring. ''Onafhankelijke, kwalitatieve onderzoeksjournalistiek is daarvoor essentieel. De onderscheidende en innovatieve aanpak van Bellingcat waarbij vrijwilligers online bronnen bestuderen, is inmiddels bewezen.''
Het SIDN fonds stelt subsidies beschikbaar om factchecktools te ontwikkelen. Heb je een voorstel? Stuur het in voor 3 mei.
Checktips, vragen of opmerkingen?
Laat het ons weten! Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail op nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker